Говори и обраќања
konf0
Обраќање на конференцијата на Низами Ганџави на тема „Што значи солидарноста во контекст на актуелните глобални предизвици?“
Четврток, 08 Октомври 2015

Почитувани присутни,
Ценети екселенции,
Дами и господа,

Живееме во време на прогонети и изгонети, на емигранти и бегалци. Сè повеќе луѓе се без корен и никаде не се чувствуваат како дома. Милиони го искусиле 20 век како живот во бегство. До пред една година, околу 60 милиони луѓе беа присилно раселени поради војни, конфликти и прогонства низ светот. Денес, тој број е уште поголем. Бегајќи од хаосот на пропаднатите држави и разорените општества, голем дел од нив се упатени кон Европа.

Најголема потврда дека Европската унија навистина ја заслужи Нобеловата награда за мир се мигрантите и бегалците. За нив Европа е простор на мирот, безбедноста, стабилноста и доброто владеење, симбол за добар и просперитетен живот.

Ако за миг размислуваме за нашиот континент и за нашата планета без концептот на државата и границите, ќе видиме дека од мугрите на човештвото, народите се во постојано движење. Нема човек во оваа просторија чии поблиски или подалечни предци не дошле од некаде.

Ако знаеме да ги оправдуваме миграциите на нашите предци, зошто тогаш брзаме да ги осудуваме современите миграции? Зошто брзаме да ги спречиме со ѕидови и со тврдини?

Низ историјата, ниту една човечка тврдина не успеала да ги спречи природните миграции на луѓето и идеите. Големиот кинески ѕид не го спречи продирањето на освојувачите во Кина. Римскиот лимес што се протегаше од Атлантикот до Црното Море не успеа да ги држи на дистанца северните европски народи. Средновековните тврдини што со векови ги одвојуваа феудалците од народот сега се туристички атракции. Колку и да беше обезбедувана, Железната завеса што ја делеше Европа не издржа ни половина век.

Европа, за жал, не издржа ни 30 години без градење ѕидови. Физичките ѕидови што сега никнуваат низ Европа произлегуваат од менталните ѕидови – предрасудите, ксенофобијата и стравот од различноста. Како Европа да заборава дека демократијата не е само правото да се биде рамноправен, туку и правото да се биде различен.

Подигнувајќи ѕидови, некои држави во Европа денес се повикуваат на националните интереси. Ќе потсетам на она што пред 15-тина години го рече Вацлав Хавел. Има нешто што е повисоко од нашите национални интереси, тоа се принципите за кои се залагаме. Принципите нè обединуваат наместо да нè разединуваат. Уште повеќе, тие се аршинот за мерење на легитимноста или нелегитимноста на нашите интереси.

А принципите се општочовечки и универзални. Еден од тие принципи е солидарноста кон послабите, немоќните и угнетените.

По Втората светска војна, светот беше солидарен кон разрушената Европа. Денес, се очекува солидарност од Европа во однос на Блискиот Исток и Северна Африка. Европа е обврзана да биде солидарна кон регионот на кој му должи толку многу.

Прво, името на Европа потекнува од феникиската принцеза од Блискиот Исток која била грабната од Ѕевс.

Второ, науката во Европа дојде од Александриската библиотека и од другите големи блискоисточни центри на знаење. Благодарение на таа наука, Европа долго време беше културен, економски, политички и воен центар на светот. Денес, Европа е суперсила на животниот стил.

Трето, христијанството. Апостолот Павле го донесе христијанството во Европа од Блискиот Исток. Една од централните христијански пораки е да го сакаме нашиот ближен, нашиот сосед како себеси. Параболата за добриот Самарјанин многу јасно ни илустрира дека дури и туѓинецот во неволја е наш ближен кон кого сме обврзани да бидеме солидарни.

Значи, во идентитетски, интелектуален и вредносен поглед, Европа е ќерка на Блискиот Исток. Но, како денес Европа се однесува кон својата мајка и кон нејзиното наследство?

konf11Дами и господа,

Кога во 2004-та се носеше Европскиот устав, европските уставотворци решија во Преамбулата да не се истакнуваат јудео-христијанските корени на Европа. Од денешна перспектива, тоа можеби беше еден од ретките моменти на европска искреност кон себе и кон другите. Зошто? Европската солидарност беше тестирана три пати и три пати Европа падна на тестот.

Првиот случај е поврзан со европското соседство. Ако Европа живееше според јудео-христијанските вредности и принципи на солидарност кон соседот, тогаш, во нејзиното соседство најверојатно немаше да има пропаднати држави и разорени општества.

Фокусирана на самата себе, Европа ја испушти историската можност да го трансформира своето соседство. Ја испушти можноста преку европската политика кон соседството, Источното партнерство, Евро-медитеранската унија и Барселонскиот процес на своите граници да создаде простор на мир, соработка, просперитет и демократија. Наместо тоа, денес го имаме спротивното – конфликти, анархија, назадување и враќање на диктатурата.

Вториот пропуст се случи кога требаше да се менаџираат веќе настанатите конфликти. Кога на Блискиот Исток започна систематското уништување на цели заедници, кога нивните домови и светилишта беа уништувани, Унијата немаше линија на помал, туку на најмал отпор. Премногу блага во осудата и спротивставувањето на злосторствата, сега, на Унијата ѝ пречат последиците од истите тие злосторства.

Третиот пропуст се случува додека зборуваме. Ако Европа вистински живееше според јудео-христијанските вредности и принципи, вградени во трите аврамски религии, ќе беше солидарна кон мигрантите. Наместо солидарност кон децата од Блискиот Исток кои бегаат кон неа, Европа покажува себичност. Иако некои европски држави се поотворени кон мигрантите, повеќето држави бараат мигрантите да минуваат низ некои други рути и да се упатуваат кон некои други дестинации.

Ценети присутни,

Свесни сме дека мигрантската криза ги погодува сите страни. И земјите од каде потекнуваат, и земјите низ кои минуваат и земјите во кои се упатуваат мигрантите. Но, како Претседател на Република Македонија, ќе си земам за право да зборувам за предизвиците со кои се соочува мојата земја и мојот регион.

Мигрантската криза ја потсети Унијата дека Балканот е европска артерија, клучен европски коридор што ја поврзува Европа со Блискиот Исток и Северна Африка. Ако Унијата навреме го интегрираше овој коридор, состојбата со мигрантите ќе беше поинаква. Шенген-границите ќе беа заштитени. Одговорноста на државите ќе беше поделена. Сега Балканскиот коридор и мигрантската криза го тестираат Шенген.

Унијата дозволи Балканскиот коридор да стане лавиринт во кој се заглавија и мигрантите и земјите-кандидати за членство во Унијата. Сега и државите и мигрантите ги трпат последиците од овие пропусти на Унијата. А во тој лавиринт најлесно се снаоѓаат проблематичните категории како што се организираните криминални групи и нивните мрежи.

konf1Драги пријатели,

Отсуството на солидарност се препознава и во самиот јавен дискурс кој, во моментов, изобилува со пасивни глаголи. Наместо да кажеме дека треба да им дадеме помош на мигрантите, ние велиме дека треба да им биде обезбедена финансиска помош. Наместо да повикаме сите општествени чинители да ги згрижат мигрантите, ние велиме дека треба да им биде обезбедено сместување. Наместо да кажеме дека луѓето треба да ги снабдат мигрантите со храна, вода, облека, ние велиме дека треба да им бидат обезбедени животните потреби.

Значи, имаме поддршка без поддржувачи, грижа без згрижувачи, снабдување без снабдувачи. Од јавниот дискурс е отстранет концептот на лична и колективна должност и одговорност, која ја префрламе на неодредените други. И така се вртиме во круг. Дали ваквиот пасивен дискурс е, всушност, фројдовска грешка што ги разоткрива потсвесните европски ставови и стравови за мигрантите? Дали пасивните глаголи зборуваат за ксенофобијата и стравот од различноста?

Мигрантската криза ја разоткри суштината на Европа. Фокусирана на самата себе, неодлучна кон соседството, рамнодушна кон мигрантите.

Но, секоја криза е и можност.

Нобеловецот Алберт Швајцер рече дека „првиот чекор во еволуцијата на етиката е чувството за солидарност со другите луѓе". Мигрантската криза е електро-шок за реанимација на стврднатото и рамнодушно европско срце. Значи, првата можност е враќање на солидарноста и ревитализација на етиката и на моралот.

Втората можност е практична. Демографското сценарио за Европа е загрижувачко. Европа старее. Набргу ќе дојде време кога остарените Европејци ќе ја креираат иднината на Европа. Во демографски старата Европа, пензиските и здравствените системи ќе имаат предност во однос на фондовите за нови вработувања, развој и иновации. Оттука, европската економска конкурентност во светски рамки сè повеќе зависи од мигрантите како двигател на европската економија.

А тие со себе ја носат сета своја етничка, јазична и религиска различност. Европа мора одново да научи да живее со своите најдлабоки религиски и културни разлики. Тоа е третата можност за Европа. Неопходен е одржлив модел на интегрирање на бројните имигранти во европските општества. Единствен одржлив модел е моделот на интеграција без асимилација, што подразбира почитување и прифаќање на различноста.

Впрочем, синоним за убавиот дом е персискиот килим. А најубавите персиски килими не се еднобојни, туку разнобојни.

Ви благодарам.


Atlantski_klub_001
Блокирањето на Македонија во НАТО е пример како не треба да се гради безбедноста во регионот - обраќање пред Атлантскиот клуб на Бугарија
Среда, 07 Октомври 2015

Почитувани присутни,
Ценети екселенции,
Дами и господа,

Чест ми е да се обратам пред Атлантскиот клуб на Бугарија, пред луѓе кои се посветени на големиот европски и евроатлантски проект.

Кога во 1955 година, пред 60 години, лидерите на комунистичките режими на седумте централно и источноевропски држави предводени од Советскиот Сојуз го потпишале Варшавскиот пакт, не ни сонувале дека по само 35 години нивниот пакт ќе се распадне. Не ни сонувале дека еден ден, нивните држави ќе бидат полноправни членки на НАТО, и дека НАТО ќе одржи свој самит токму во градот во кој тие го потпишале Варшавскиот пакт.

Колку што ми е познато, дебатата за распуштањето на Варшавскиот пакт во Бугарија ја започнал мојот денешен домаќин, д-р Соломон Паси. За него прв пат чув додека, како млад интелектуалец, ги живеев последните денови на Југославија. Во тоа време со голем ентузијазам и со љубопитност ги следев и ги проучував процесите на демократизација и либерализација во државите од Централна и Источна Европа. Особено беа интересни позитивните искуства од Тркалезната маса во Бугарија. Маса на која учествуваше и власта, но и целата бугарска опозиција, а посебно нам познатиот Жељу Желев кој беше не само предвесник, туку и двигател на демократските процеси што ја зафатија Република Бугарија.

Токму на таа историска Тркалезна маса учествувал тогаш младиот Соломон Паси кој истата година поднел предлог за членство на Бугарија во НАТО и во Европската унија. Да потсетам дека во тоа време, Македонија и Бугарија сè уште ги делеше Железната завеса.

Но, уште тогаш Европската идеја ја покажуваше својата моќ да привлекува. Многумина од нас верувавме во Европа како мировен проект, она што јас го нарекувам Pax Europeana. Денес, најголема потврда дека Европската унија ја заслужи Нобеловата награда за мир се мигрантите и бегалците. За нив Европа е простор на мир, безбедност, стабилност и добро владеење, симбол за добар и просперитетен живот.

Во тој турбулентен период Република Македонија сè уште беше дел од една федерација на држави која формално не припаѓаше ниту на Истокот ниту на Западот. Но, од првиот ден на нашата независност, ние многу добро знаевме каде природно припаѓаме – во големото европско и евроатлантско семејство. Сите парламентарни партии во првото демократско собрание се залагаа за демократизација и за европска и евроатлантска интеграција на државата.

Од тој период датира и нашето познанство со Соломон Паси. Кога во 1993 година се планираше основање на Атлантски совет на Македонија, му организирав средба со македонскиот министер за одбрана. Судбината сакала нашето пријателство да започне и да се заокружи со Атлантски совет. Во тоа време д-р Паси и јас бевме ентузијасти со големи идеи, а сега сме оптимисти со многу искуство.

Формално, на 23 декември 1993 година македонското собрание донесе одлука за стапување на Република Македонија во НАТО. Зад таа историска одлука стоеја не само политичките партии, туку и целото македонско општество, независно од етничката, верската или која било друга припадност.

Таа сплотеност, што ја одржавме до денес, ни помогна успешно да го изодиме најтешкиот дел од европскиот и евроатлантскиот пат што беше и сè уште е исполнет со блокади.

Република Македонија беше една од првите држави која ја поддржа иницијативата „Партнерство за мир" чиј член станавме на 15 ноември 1995 година. Во рамките на ова Партнерство постигнавме три нешта. Прво, започнавме да се реформираме и да се прилагодуваме кон критериумите на НАТО. Второ, ги зацврстивме безбедносните врски со Алијансата. Трето, изградивме добра воена соработка со земјите во регионот, пред сè, со соседите.

Во 1996 година бевме примени во Северноатлантскиот совет за соработка што подоцна се трансформира во Евроатлантски партнерски совет – ЕАПС.

За време на конфликтите во Југославија кога присуството на НАТО беше неопходно за смирување на регионот, ние тесно соработувавме со нашите партнери од НАТО. Ги ставивме на располагање нашите ресурси, нашите копнени и воздушни коридори, нашите полигони. Во време на косовската криза покажавме солидарност и им дадовме прибежиште на над 350.000 бегалци од Косово.

Во 1999 година станавме кандидат за членство во НАТО и бевме вклучени во Акциониот план за членство. Од тогаш до денес завршивме 16 акциони плана за членство.

Спроведовме макотрпни и темелни реформи во безбедносниот сектор. Веќе шест години сум врховен командант на вооружените сили и со гордост можам да кажам дека изградивме професионална, технички современа армија. Нашата армија е подготвена да ја брани Македонија, но и активно да придонесува за заштитата и за изградбата на слободни и демократски општества надвор од Македонија.

Армијата на Република Македонија е признавана и одликувана и од странските државници и командантите на партнерските армии со над 2800 медали. А има и зошто.

490 македонски мировници минаа низ 9 ротации во мисијата „Слобода за Ирак". Над 2400 мировници минаа низ 27-те ротации на ИСАФ во Авганистан, вклучувајќи ја и сложената мисија ФЕНИКС. Имавме 4 ротации во ЕУФОР и 15 ротации во рамките на АЛТЕА во Босна и Херцеговина. Денес, освен во АЛТЕА, нашите мировници се дел од мисиите „Одлучна поддршка" во Авганистан и УНИФИЛ во Либан.

Македонскиот придонес не е симболичен, туку суштински. Едно време бевме трета земја-контрибутор по глава на жител, споделувајќи ја визијата за слободен и демократски свет. Имавме повеќе војници во Авганистан, отколку 90% од земјите-членки на НАТО.

Со НАТО ги споделуваме истите вредности, интереси и приоритети. Со НАТО ги споделуваме обврските, задачите и одговорностите. Но, зошто го правиме сето ова? Бидејќи од првиот ден на независноста во Алијансата ја гледавме нашата иднина.

Причини има многу, но ќе издвојам три:
Прво, НАТО е најуспешната алијанса во историјата што го порази Варшавскиот пакт и ја доби Студената војна.
Второ, НАТО има визија за обединета и слободна Европа како простор на мир. Тоа е дел и од нашата визија за Европа како мировен проект.
Трето, НАТО се темели врз универзалните принципи и цели содржани во Повелбата на Обединетите нации, принципи за демократијата, индивидуалната слобода и владеењето на правото.

За да ги исполни овие благородни цели, НАТО својата сила, виталност и моќ ги црпи од принципите на неговото функционирање: единство, едногласност и солидарност кога станува збор за одлуки од стратегиско и историско значење.

Atlantski_klub_002Драги пријатели,

Сите овие цели и визии, вредности и принципи, за жал, паднаа во вода на Самитот на НАТО во Букурешт во 2008-та. Во случајот со интеграцијата на Република Македонија, НАТО покажа неодлучност, неединство, разногласие и неспособност да донесе стратегиски одлуки.

Од тогаш, па наваму, другите центри на моќ во светот го тестираат НАТО преку случајот на Македонија. Во нашиот случај на виделина излегоа повеќето слаби точки на НАТО.

Македонија е школски пример како НАТО не треба да се однесува со земја-кандидат. Но, што може да се научи од случајот со евроатлантските интеграции на Македонија? Има неколку лекции.

Прво. НАТО стана заложник на партикуларни интереси на свои земји-членки, наместо на европската и евроатлантската безбедност. Идната година нè очекува Самитот на НАТО во Варшава. Варшавскиот пакт се распушти. Студената војна заврши. Железната завеса падна. А сепак, во Европа и натаму остана да стои еден неприроден ѕид, а тоа е блокадата на европските и евроатлантските интеграции на Република Македонија. Тој ѕид опстојува поради неодговорното однесување кај нашиот јужен сосед. Елитите кои до неодамна управуваа со Грција како да беа заглавени во времето на Студената војна и несвесни за новата балканска и европска реалност.

Кога веќе беше извесно дека со распадот на Југославија, Република Македонија ќе тргне по својот самостоен пат, наместо да нè поддржат, тие го измислија проблемот со името за да нè блокираат. Нè нарекуваа закана за безбедноста и за стабилноста во Европа, иако од самиот почеток со сите наши средства посветено придонесувавме кон истата таа европска безбедност и стабилност.

Наместо решителност и единство, во Букурешт, НАТО демонстрираше слабост и неединство. Земјите-членки дозволија да бидат заведени од нашиот јужен сосед. Криејќи се зад консензусот, Грција не само што го стави НАТО во една непријатна ситуација да брани неодбранливи позиции, туку и ја доведе во прашање стабилноста и безбедноста на нашиот регион.

Од членките на Алијансата во секое време се очекува да бидат достојни и доследни на целите и принципите на Организацијата, не само реторички, туку и со дела. Тие со своето однесување даваат пример за идните членки. Каков пример даде нашиот јужен сосед? Тој покажа дека НАТО може да ги погази сопствените принципи за да исполни непринципиелни барања.

Втората лекција се двојните стандарди. Со 16 завршени акциони плана за членство, Република Македонија денес држи Гинисов рекорд. Имаме најпроверувана армија во историјата на НАТО, подготвена и за најсложените мисии и операции, а сепак не сме членка. Земјите што во исполнувањето на критериумите беа зад нас влегоа во НАТО пред нас. Значи, критериумите за НАТО одамна ги исполнивме, а заслуженото членство сè уште не го добивме. Акциониот план за членство веќе ги изгуби и позитивните ефекти и стана контрапродуктивен. Продолжувањето со 17-от Акционен план за членство не може да биде замена за целосната интеграција и полноправното членство на Република Македонија во НАТО.

Замислете ја следната ситуација. Веднаш штом сте станале полнолетни сте купиле добар автомобил и со голем ентузијазам сте се пријавиле за возачка дозвола. 16 пати успешно сте ги положиле сите теоретски и практични тестови, а сепак некој, поради лични причини, одбива да ви ја издаде возачката дозвола. И така, вашиот скап автомобил стои паркиран во гаражата. Така е и со Република Македонија.

Третата лекција е непочитувањето на сопствените вредности и принципи. НАТО, како и Европската унија, се темели врз владеењето на правото и меѓународното право, и негова обврска е да се грижи за истото тоа право. Сепак, НАТО не ја почитува пресудата на Меѓународниот суд на правдата од 5 декември 2011 година. Меѓународниот суд на правдата, решавајќи во спорот инициран од мојата земја, пресуди дека грчката блокада на интеграцијата на Македонија во НАТО е нелегална и дека се прекршени меѓународно преземените обврски.

Од објавувањето на пресудата до денес минаа речиси четири години и се одржаа два самита на НАТО во Чикаго и во Кардиф. Грција имаше доволно време да се усогласи со обврските кои произлегуваат од пресудата.

Со години предупредувавме дека во случајот со Република Македонија се крши меѓународното право, но ретко кој нè слушаше. Денес цената што ја плаќа НАТО е повисока. Непочитувањето на врвните правни авторитети го суспендира владеењето на правото и остави простор за анархичност во меѓународните односи. Непочитувањето на пресудата им дава аргументи на на оние кои го оспоруваат фактот дека НАТО е Алијанса што се темели на принципи, а не на гола, брутална сила.

Atlantski_klub_003Четвртата лекција е невреднување на демократската волја на граѓаните. Поддршката за НАТО во самите земји-членки опаѓа, што се должи и на самата комоција од членството. Лесно е да го критикуваш НАТО кога те штити чадорот на НАТО. Во Британија е 60%, во Германија 55%, а во Соединетите Американски Држави само 49%. Грција и Турција со години го држат рекордот во ниската јавна поддршка за НАТО. Во некои актуелни земји-кандидати јавното мислење е речиси поделено во однос на членството.

Во случајот со Македонија имаме драматично различна состојба. Над 80% од македонските граѓани недвосмислено го поддржуваат членството на Македонија во НАТО. Во последните 15-тина години, поддршката за НАТО не паднала пониско од 71%, а достигнувала и до 94%. Ќе повторам, 94% поддршка за членство! Тоа не е израз на наивност туку на силно чувство за припадност. Ниту една политичка партија во Република Македонија, ниту пак сите партии собрани заедно не можат да добијат онолку гласови колку што во моментов НАТО има свои поддржувачи. Тоа е најголемиот капитал на НАТО во Македонија. Во тоа се состои и моќта на интеграциите – да го сплотува и да го мотивира целото општество за достигнување на највисоки вредности, стандарди и критериуми. Нашите партнери тоа многу добро го знаат.

Тука доаѓаме и до петтата лекција во која се споени сите претходни, а тоа е игнорирање на моќта на просторот. Изгледа дека многумина ги подзаборавиле лекциите по геостратегија. Во 21 век територијалната суверена држава се соочува и со нови нетериторијални закани. Се намалува бројот на меѓудржавните конфликти, но, истовремено се зголемува бројот на конфликтите во самите држави. За жал, голем број од овие судири се случуваат во непосредното европско соседство.

Денес, ситуацијата во Украина, пропаднатите држави и разорените општества во Северна Африка и на Блискиот Исток создаваат круг на конфликти околу Европа. Се соочуваме со глобална закана од насилен екстремизам и од странски терористички борци. Во вакви сложени услови, јужното крило на НАТО има клучна улога во чувањето на европската безбедност и сигурност. И токму јужното крило на НАТО е ранливо поради блокирањето на Македонија.

Секој воен стратег го знае принципот на Сун-цу, авторот на „Умешноста на војувањето", кој армијата ја споредува со вода. Водата никогаш не се движи по угорница, туку го претпочита патот на помал отпор. На тоа сега не потсетуваат реките бегалци кои патуваат исклучивно низ коридорот на Македонија.

Досегашното искуство покажа дека проширувањето го правело НАТО посилно, а не послабо. Но, исто така, историјата покажа дека проширувањето е подобро како алатка за превенција на конфликти, отколку како алатка за управување со кризи. Со самото тоа што не ја интегрира Македонија под својот безбедносен чадор, Алијансата прави стратегиска грешка и создава простор на помал отпор. Одлагајќи го проширувањето, НАТО си создава проблем на сопствената територија. Тој проблем е вакуум-просторот. Блокирањето на евроатлантската интеграција на Македонија е пример за тоа како не треба да се гради безбедноста во регионот.

Почитувани присутни,

Искуствата од 20 век покажаа дека не може да има стабилна Европа без стабилна Југоисточна Европа, и дека не може да има стабилна Југоисточна Европа без стабилна Македонија. А долгорочната стабилност на Република Македонија ќе се цементира со нејзиното членство во клубот на демократски, просперитетни, европски и евроатлантски нации.

Сепак, се соочуваме со парадокс. Додека Источниот Балкан стана дел од Западот, од НАТО и ЕУ, Западниот Балкан остана во вакуумот меѓу Истокот и Западот. Во случајот со Македонија, изгледа како Западот да не сака да нè запише, а Истокот веќе нè отпиша.

Самитот на НАТО во Варшава е историска можност еднаш засекогаш да се сруши и последниот ѕид што ја дели Европа од самата Европа. Но, како што реков на почетокот, ако порано бевме ентузијасти со големи идеи, сега веќе сме оптимисти со многу искуство. А искуството ни зборува дека, за жал, во Варшава, Македонија најверојатно нема да стане членка на НАТО.

Тоа нема да биде само уште еден пораз за Македонија и уште една дипломатска победа за Грција. Тоа ќе биде пораз за оние кои ја рушеа, а победа за оние кои ја подигнаа Железната завеса. Ќе биде победа за сеништето на Варшавскиот пакт, а пораз за НАТО и за духот на европеизмот и атлантизмот, на слободата и демократијата.

Додека Варшавскиот пакт ја делеше, НАТО ја обединуваше Европа. И наместо идната година во Варшава симболично и суштински да се стави крај на последната сенка од Варшавскиот пакт, тој најверојатно ќе продолжи да живее преку блокадата на Македонија.

Замислете ја тежината на овој парадокс. Европа не може да биде цела без Република Македонија во неа. И, наместо да ја обединува, НАТО во Варшава најверојатно ќе ја дели Европа, онака како што пред 60 години ја делеше Варшавскиот пакт. И тоа, најверојатно, на истата маса.

Освен ако земјите-членки на НАТО не направат нешто за да се возобнови вистинскиот дух на атлантизмот.

Каде е тука улогата на Република Бугарија?

За разлика од односите со нашиот јужен сосед, најновото поглавје во македонско-бугарските односи го отворивме одлично.

Претседателот Желев имаше историска улога во меѓународното признавање на Република Македонија, но и во спречувањето на обидите за Македонија повторно да стане балканско јаболко на раздорот. Во мугрите на нашата независност, тој ја одби непринципиелната покана од Атина да се зборува за Македонија без Македонците. И наместо да влезе во мрачното сценарио на Милошевиќ и Самарас, Бугарија прва ја призна Македонија, со што даде пример и за другите пријателски држави. Ние никогаш нема да го заборавиме тоа. Затоа, во знак на благодарност, на 15 јануари 2010-та го одликував претседателот Желев со Орденот „8 Септември". А во 2012-та е донесена одлука една од улиците во Скопје да го носи неговото име.

Само дваесетина дена претходно, кога стапи на сила визната либерализација за македонските граѓани, заедно со поранешниот претседател Прванов го отворивме граничниот премин Деве Баир – Ѓуешево. Со тоа симболично го кренавме меѓникот каде некогаш минуваше Железната завеса што ја делеше Европа на два дела.

Железната завеса исчезна од границата, но, за жал, не и од главите на некои поединци од двете страни на границата. Таа ментална железна завеса ги оптоварува односите меѓу двете држави и народи кои треба да негуваат најблиски и најпријателски односи и чувства.

Atlantski_klub_004Драги пријатели,

Честопати велам дека на Балканот треба конечно да научиме да возиме автомобил. Тие што знаат да возат мораат да гледаат напред, и затоа ветробранското стакло е многу поголемо од ретровизорот кој ни помага да видиме што има назад. На Балканот, пак, ретровизорот со кој гледавме во минатото беше толку голем што не можевме да гледаме пред нас, да ја видиме иднината. Затоа имаше толку инциденти и судири на Балканот.

Но, ако некој знае да вози автомобил на Балканот, тоа секако е д-р Паси. Чув дека неговиот познат Трабант што стана симбол на европската и на евроатлантската интеграција на Република Бугарија сега се наоѓа во музеј. Затоа, денес, кога повторно се случува од навика предолго да се загледаме во ретровизорот, ни требаат повеќе луѓе кои се добри возачи, луѓе визионери, посветени на иднината. Како кај вас во Бугарија, така и кај нас во Македонија.

Време е да отвориме ново поглавје на македонско-бугарските односи што ќе престане да биде оптоварувано од оние на кои Железната завеса сè уште им е во главата. Потребно е ново поглавје за европската иднина на младите Македонци и Бугари, за отворен и просперитетен Балкан.

И македонскиот и бугарскиот проект за 21 век е составен дел од европскиот проект за 21 век. Време е да започнеме да работиме на содржината на овие проекти, наместо повторно да ги чешаме и копаме раните од заедничкото минато.

Лесно е да се најдат причини за кавги ако започнеме дополнително да го заплеткуваме и онака замрсениот јазол на заедничката балканска историја, ако започнеме да ги отвораме старите рани.

Подготвени сме да го потпишеме Договорот за добрососедство втемелен врз Декларацијата за добрососедство од 1999 година. Но, верувам дека е клучна суштината, а не формата. Договорот ќе биде само мртво слово на хартија ако не го промениме односот, ако не сфатиме дека добрососедските односи се двонасочна улица.

Драги пријатели,

Од нашиот прв сосед очекуваме да добиеме поддршка за членството во Европската унија и во НАТО. Тоа го очекуваме бидејќи веруваме во она што пред 15-тина години го кажа Вацлав Хавел. А тоа е дека има нешто што е повисоко од нашите национални интереси, тоа се принципите за кои се залагаме. Принципите нè обединуваат наместо да нè разединуваат. Уште повеќе, тие се аршинот за мерење на легитимноста или нелегитимноста на нашите интереси.

Очекуваме идната година, на Самитот на НАТО во Варшава, Република Бугарија да го заврши она што го започнаа луѓето како Жељу Желев и Соломон Паси. А тоа е да придонесе кон европеизација на Балканот и со тоа да стави крај на балканизацијата на Европа.

Ви благодарам.
Atlantski_klub_005

prm_govor_boris_trajkovski
Свечено доделување на стипендиите „Борис Трајковски” за академската 2015/2016 година
Вторник, 06 Октомври 2015

Почитуван заменик-министер за образование и наука, господине Ристовски,
Почитуван директор на Сити колеџот, г. Јоанис Верверидис,
Почитувани стипендисти,
Дами и господа,

Едно од најчестите прашања што ми го поставуваат моите колеги и соговорници е за односите меѓу Република Македонија и Република Грција, меѓу македонското и грчкото општество. Мојот одговор е секогаш ист: има едно прашање што нè разделува, но има многу нешта кои нè поврзуваат. И речиси секогаш како пример за поврзаноста ги наведувам стипендиите што ги доделуваме во соработка со Сити колеџот од Солун. Стипендии кои не случајно го носат името на нашиот голем миротворец, претседателот Борис Трајковски.

Оттука, ова не се обични стипендии и вие не сте обични стипендисти. Вие сте дел од еден поголем процес што е посветен на дијалогот, градењето доверба и меѓусебното разбирање и почитување меѓу македонското и грчкото општество.

Почитувани стипендисти,

boris_trajkovski_2Избрани сте како најдобри од најдобрите бидејќи сакате да учите и да се надградувате. Искуството покажало дека за секој што сака да учи и да се надградува, две нешта никогаш нема да бидат исцрпени. Прво, можностите за стекнување со вредни знаења и вештини. И, второ, шансите кои ви се нудат за да го употребите наученото. Она што е неопходно за двете нешта е отворен ум за да се прими знаењето и да се препознаат можностите. Само така ќе бидете успешни во новиот глобален натпревар, во новото динамично време.

Верувам дека програмата за магистерски студии по бизнис- администрација на Универзитетот „Шефилд" ќе ви го овозможи токму тоа.

Има една мудрост што ја препишуваат на Елеонор Рузвелт, а тоа е дека: „Големите луѓе се преокупирани со идеи, со стратегии, со визии; просечните луѓе се преокупирани со настани, а малите луѓе со другите луѓе". Затоа бидете големи, бидете преокупирани со идеи. Бидете креативни и иновативни.

Вие сте генерација на нови технологии, генерација која ги живее придобивките на глобалното поврзување. Во духот на тоа ваше идно интегрирање во овој глобален свет, ви посакувам многу успех. Посакувам за време на вашите студии да се родат многу нови идеи, тие идеи да станат наша реалност, таа реалност да стане дел од македонското општество. Да бидете вистински лидери во средините од каде што доаѓате, и да ја поттикнете желбата и кај другите безрезервно да придонесуваат за развојот на нашата држава и за нашата иднина.

Ви благодарам.
boris_trajkovski_4

Orden_iziis_001_
Доделен „Орден за заслуги за Македонија“ на Институтот за земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија
Вторник, 29 Септември 2015

Почитувани присутни,
Ценети екселенции,
Дами и господа,

Кога на 26 јули 1963 година се случи катастрофалниот скопски земјотрес, за само неколку секунди беше уништено она што било создавано со векови. Скопје доживеа немерлива човечка и огромна материјална загуба. Цели квартови беа збришани. Цели семејства исчезнаа. 150.000 луѓе останаа без покрив над главата. Земјотресот зад себе остави свет во урнатини.

Во тие тешки мигови за Скопје и Македонија, светот не остана рамнодушен. Светската солидарност не беше само реактивна, туку и превентивна. Помогна не само во обнова на разрушениот град, туку и ни го даде Институтот за земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија. Институт преку кој научивме како да градиме побезбедна иднина за идните поколенија.

Од самиот почеток, Институтот стана синоним за знаење, професионализам и извонредност. Ќе ви дадам само неколку примери.

Првите магистерски студии во Македонија се реализирани во 1965 година токму на овој Институт. Истовремено, тоа се и првите студии по земјотресно инженерство во Европа.

Првиот компјутер во Македонија, и еден од првите компјутери на Балканот, IBM-1130, бил донесен во 1967-та токму од ИЗИИС.

Во 1978-та Институтот го издаде првиот број на меѓународното списание на Европската асоцијација за земјотресно инженерство, кое и денес е на прво место во светот според импакт фактор во својата област.

Во 1981 година Институтот ја инсталираше најголемата и најсовремената сеизмичка платформа во Европа. И денес тоа е една од најсовремените платформи во светот.

Од основањето до сега ИЗИИС има издадено мислење за над 3 милиони метри квадратни станбен и деловен простор во Македонија. Институтот е вистински филтер за сеизмичка безбедност во Македонија.

ИЗИИС постојано дава пример за мудро, ефикасно и ефективно користење на меѓународните фондови и програми. Експертите од Институтот се ангажирани во многу држави ширум светот.

Поради сево ова, како Претседател на Република Македонија чувствував должност да направам нешто за овој Институтот.

Од генералниот директор на УНЕСКО побарав поддршка, по што, во 2013-та ИЗИИС беше прогласен за институт на УНЕСКО. Со тоа, не само што стана прва институција на УНЕСКО во Македонија, туку и единствен институт на УНЕСКО во светот што работи на полето на земјотресното инженерство, сеизмологијата и намалувањето на ризиците од големи земјотреси.

Горд сум што ИЗИИС прерасна во најпознатиот стручен, научен и експертски македонски бренд во земјотресното инженерство и сеизмологијата. Денес, Република Македонија ја враќа инвестицијата.

Orden_iziis_002Драги пријатели,

Честопати велам дека, колку и да е голема, државата е премала за глобалните предизвици како што се природните непогоди и катастрофите. Истовремено, државата како да е преголема за да обезбеди безгрижно детство, просперитетен живот и спокојна старост за нејзините граѓани. За да се надмине овој јаз, неопходно е функционално партнерство меѓу државата и науката, меѓу носителите на одлуки и експертите, со цел носење мудри одлуки и креирање политики втемелени врз научна основа.

Свесни сме дека науката сè уште не може да ги предвиди земјотресите. Но, она што можеме да направиме е превентивно да дејствуваме.

Сета научна, образовна, издавачка, експертска и иноваторска дејност на Институтот за земјотресно инженерство може да се сумира во едно нешто: а тоа е да ја гарантира сеизмичката безбедност на објектите во кои живееме, во кои работиме и во кои го минуваме нашето слободно време. Со други зборови, целта на Институтот е сеизмички да ја обезбеди најголемата вредност што постои – човечкиот живот.

Со сета својата професионалност и посветеност, Институтот ни дава сигурност и извесност. Извесност дека, што и да се случи, нашите деца нема да останат без покрив над главата. Дека нашите домови, училишта, болници, нашите фабрики и мостови ќе ги издржат можните земјотреси. А таа извесност е појдовната точка за планирање на иднината на нашите семејства, но и за одржлив развој на нашето општество и држава.

Поради сето ова, во името на сите македонски граѓани, со „Орден за заслуги за Македонија" му благодариме на Инситутот за земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија. Му благодариме затоа што ни овозможува да градиме сеизмички побезбедна иднина.

Ви благодарам и ви честитам.
Orden_iziis_004


Durlovski1
Обраќање по повод доделувањето на титулата Национален уметник на Република Македонија на г-ѓа Ана Дурловски
Понеделник, 21 Септември 2015

Почитувана г-ѓа Ана Дурловски,
Ценети присутни,
Дами и господа,

Пред речиси четири века, група фирентински уметници собрани во салонот на грофот Џовани де Барди одново откриле една голема вистина. А тоа е дека ниту зборовите, ниту музиката не можат да го постигнат одделно она што можат да го изразат заедно. Како што зборовите имаат моќ да и дадат значење на музиката, така и музиката има моќ да ги надмине зборовите и да ги продлабочи емоциите.

Од тоа откритие се роди парадоксот наречен опера.

Парадоксот на операта произлегува од длабоката тензија меѓу музиката и зборовите, изразена низ едно едноставно, но нималку лесно прашање: што од двете е поважно? Дали музиката е во служба на текстот, или, пак, текстот е во служба на музиката? Во обид да одговорат на оваа дилема, целта на секој композитор и либретист низ епохите била да создаде совршена музичка драма, како идеален спој меѓу музиката, зборовите и глумата.

Втората причина за парадоксалноста на операта произлегува од тоа што се обидува до совршеност да ја претстави несовршената човечка природа.

Секој љубител на операта знае дека успехот на овој голем уметнички потфат најмногу зависи од две нешта. Прво, од умешното свирење со музичкиот инструмент создаден од човекот. И, второ, од правилното користење на човечкиот глас како најсовршениот инстурумент подарен од Бога.

Денес сме тука, во името на македонските граѓани да се за заблагодариме за еден таков дар. Тука сме да и се заблагодариме на миленичката на македонската оперска публика.

Durlovski2Дами и господа,

Денес имаме мал, но многу значаен јубилеј. По петти пат ќе прогласиме Национален уметник на Република Македонија. По Симон Трпчевски, Милчо Манчевски, Есма Реџепова и Борис Трајанов, годинава титулата се доделува на нашата примадона, г-ѓа Ана Дурловски.

Во ова време на социјални медиуми кога се повеќе се отуѓуваме едни од други, но и од самите себе, Ана Дурловски преку прекрасните и длабоки арии не потсетува на она што не прави луѓе – нашите чувства, нашите судири, дилеми, соништа и стремежи.

На репортоарот на г-ѓа Дурловски отскогаш биле улоги со особена музичка но и драмска тежина кои бараат голем напор и беспрекорни гласовни и актерски капацитети.

Како Моргана, таа ни покажа колку е важно љубовта да се сфати сериозно. Како Амина, пак, не потсети на важноста на довербата меѓу луѓето, доверба во дадениот збор. Како Моцартовата Кралица на ноќта, Ана не внесе во борбата меѓу љубовта, моќта и осветата. Таа совршено ја отслика посесивноста на „Лучија ди Ламермур", но и чувството на вина кај Џилда во „Риголето".

Ана Дурловски на публиката и подари многу карактери со многу доблести и мани, многу приказни во кои ја препознаваме нашата несовршеност, но и нашата длабока потрага за трите нешта заеднички за сите луѓе. А тоа е потребата за љубов, правда и мир.

И тоа го постигна во една од најтешките музички и уметнички форми – операта.

Исклучителните музички квалитети што ги поседува Ана Дурловски ја прават еден од најреспектираните и најбарани музички уметници како во Македонија, така и во светот.

Дурловски со својот глас на најпрестижните светски оперски сцени ја претставува Република Македонија во најдобро светло и посведочува за нашата култура, уметност и духовност. Во 2014 година Дурловски стана првата македонска оперска певица ангажирана од престижната Метрополитен опера во Њујорк.

Сето она што досега го има направено и ја донесе и најпрестижната државна награда од културата - титулата Национален уметник на Република Македонија.

Драги пријатели,

Слично како и операта, така и местото на Република Македонија во светот има свои парадокси. Иако сме непринципиелно блокирани во нашите европски и евроатлантски интеграции, ние сме целосно интегрирани во најважните уметнички, културни и духовни простори.

Досегашните добитници на титулата Национален уметник, но и бројни други уметници секојдневно му покажуваат на светот дека Македонија е татковина на извонредни креативци. Тие се нашите амбасадори низ сите меридијани. Нивните дела најдобро зборуваат дека уметноста успева и онаму каде што политиката потфрла. Горди сме што меѓу нашите амбасадори во светот е и Ана Дурловски.

Ви честитам.
Durlovski3


manaki01
Обраќање по повод отворањето на Меѓународниот фестивал на филмска камера „Браќа Манаки“
Петок, 18 Септември 2015

Почитувани вљубеници во филмското платно,

„Филмот е убав", гласи мотото на годинешниот фестивал „Браќа Манаки".
Во македонската традиција, убавото е синоним за доброто, бидејќи убавото има и естетска, но и морална димензија. Затоа, во Македонија, филмот што е убав е истовремено и добар.

Добриот филм успешно го пресоздава сето она што ние секојдневно го живееме. Дилемите со кои се соочуваме, амбициите на кои им робуваме, жртвите што ги правиме, соништата што ги следиме, лекциите што ги учиме...

Но, филмот прави уште нешто. Во ерата на интернетот и на селфито, кога сè повеќе се фокусираме на самите себе, добриот филм ни дава можност да ги забележиме другите луѓе околу нас, да погледнеме во нивните животи, да се запознаеме со нивните приказни. А тоа е особено важно денес, кога сè повеќе луѓе се без корен и без дом. Дел од филмовите што ќе имаме можност да ги видиме се осврнуваат токму на луѓето за кои патувањето не е само животна метафора, туку и начин на живот.

Филмот, тоа го постигнува преку различните наративи од целиот свет кои на автентичен начин ја отсликуваат вистината. А филмските уметници ни помагаат да ја препознаеме, разбереме и прифатиме како своја.

Република Македонија е среќна што веќе 36 години Меѓународниот фестивал на филмската камера „Браќа Манаки" ги облагородува нашите животи со животните приказни од филмското платно.

Фестивалот „Браќа Манаки" е интимен според неговата големина, но амбициозен во неговите цели. Можеби е релативно мал, спореден со некои европски и светски фестивали, но праќа голема порака, а тоа е дека македонската публика има високи критериуми и дека Македонија е земја во која се цени добриот, убавиот филм.

Со таа мисла, на самиот крај, го прогласувам фестивалот „Браќа Манаки" за отворен!

manaki02

 
Почеток < Пред 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Следно > Крај
Страница 23 од 64