Почитуван началник на Генералштабот на Армијата на Република Македонија,

Пoчитуван претседател на Сојузот на резервни старешини на Република Македонија,

Господа генерали,

Претставници на медиумите,

Драги пријатели,

На денешен ден пред дваесет и пет години, токму на ова место, на караулата „Рамна Нива", припадниците на резервниот состав гордо го подигнаа знамето на Република Македонија. Тој чин беше почеток на заокружувањето на еден од неопходните атрибути на самостојноста на Република Македонија, а тоа формирање на сопствена армија. Во време кога во нашиот регион беснееше безбедносна бура, а некои од нашите соседи се сомневаа во нашата државотворност, ние одлучно започнавме да ги обезбедуваме државните граници на нашата млада држава.

Од своето осамостојување до денес, Република Македонија води политика и гради систем што ќе овозможи нејзина целосна евроатлантска интеграција,  во согласност со нејзините интереси, потреби и можности. Трансформацијата и модернизацијата на одбранбениот систем претставуваат наша цврста определба и обврска која и покрај некои објективни потешкотии, успешно се реализираат.

Армијата на Република Македонија го сочинува највиталниот дел на единствениот одбранбен систем на Република Македонија и како таква во изминатиот период даде најголем придонес за исполнувањето на високите стандарди на полето на одбраната. Тоа се покажува и со успешното и професионално справување со заканата од илегалната миграција на нашата јужна граница.

Во периодот од дваесет и петте години развој, Армијата на Република Македонија се развива со целосно професионален состав, дизајнирана со структура на сили со развиени соодветни родовски компоненти.

Сето ова ни овозможува, нам, како членка во меѓународните организации, заедно со земјите членки на НАТО, а особено со земјите од непосредното и поширокото соседство, активно да учествуваме во градењето на интегративните процеси на полето на одбраната и безбедноста.

За мене, како Претседател на Република Македонија, е вистинска чест да бидам врховен командант на вооружените сили кои со толкава посветеност ја извршуваат својата уставна и законска задача.

Ценети присутни,

Резервниот состав одигра клучна улога во самите почетоци на нашата армија. Како тогаш, така и денес, 25 години подоцна, за нашата татковина развојот на резервниот состав поставува важна задача. Современите безбедносни предизвици со кои се соочуваме од нас бараат примена на современ, унифициран и сеопфатен систем за образование и обука како на активниот, така и на резервниот состав на Армијата на Република Македонија.

Развојот на активен и резервен армиски состав, опремен со борбени вештини, способности и знаења за извршување на различни мисии како во земјата така и надвор од нејзините граници е клучен за две нешта:

Прво, доследно извршување на мисијата и задачите кои на Армијата на Република Македонија ѝ се доделени со Уставот и со законите на Република Македонија.

И второ, достигнување на интероперабилност и компатибилност со земјите членки на НАТО.

Односот помеѓу активната и резервната компонента на Армијата на Република Македонија мора да го трансформираме во согласност со мисијата и со задачите на АРМ, прилагодени за ефикасна одбрана на целата територија на Република Македонија. Во функција на ова, приоритетна цел за нас ќе биде одбранбеното планирање, кое јасно ја дефинира потребата од изедначување на оспособеноста и опременоста на резервата на ниво на активната компонента.

Поаѓајќи од сопствените потреби, а во согласност со современите трендови, резервните сили треба да се трансформираат во поефикасна вооружена компонента, со соодветна и прилагодена организациска структура.

Затоа, главна задача на Министерството за одбрана и на Генералштабот на АРМ е дополнително да ја зацврстат поврзаноста меѓу активниот и резервниот состав. Ваквиот сериозен приод кон резервата во иднина ќе значи редефинирање на резервата во одбранбениот систем и несомнено вклучување на сите субјекти од одбраната во процесот на планирање на обуката, вежбите и опременоста на резервата, во насока таа во наредниот период постепено да се изедначува со активниот состав.


Почитувани присутни,

Ќе завршам онака како што започнав.

И денес, како и пред четврт век, се соочуваме со предизвици. Но, и денес, како и пред четврт век, ја имаме Армијата на Република Македонија која е заштитник од заканите, гордост на граѓаните и надеж за мир во земјата.

Токму од ова место, кревањето на македонското знаме го означи остварувањето на вековниот стремеж на генерации востаници, илинденци и борци за слободата на Македонија. Знамето што пред четврт век се крена тука, на Рамна Нива, претставуваше јасна и недвосмислена порака дека ова е територија на суверена и независна држава. Држава која е мирољубива и отворена за соработка со сите добронамерници. Но, истовремено, држава со своја сопствена армија која е подготвена по секоја цена да ги штити територијалниот интегритет и независноста на Република Македонија.

Ви благодарам.
 

Почитувани граѓани на Република Македонија,

Пред два дена, на 27 февруари, ми беше доставен доказ дека е создадено мнозинство во Собранието на Република Македонија. Во таа прилика им честитав на партиите кои успеале да создадат мнозинство бидејќи тоа е важен чекор кон излез од кризата.

Денеска го поканив лидерот на Социјалдемократскиот сојуз на Македонија, господинот Зоран Заев на консултативна средба во однос на одлуката за доделување мандат за состав на Влада на Република Македонија.

На средбата го запознав за сите правни мислења за кои вчера разговарав со компетентни правни експерти. Според нив, во согласност со член 90, мнозинството е постигнато и тоа е основа за да се додели мандатот за состав на Влада.

Сепак, според правните експерти, проблем се роковите.

Имено, за да се испочитува член 90 од Уставот на Република Македонија останува исполнувањето на роковите кои се утврдени со Устав.

Почитувањето на роковите е неопходно за трансферот на власта да биде легален и легитимен. Разговаравме за повеќе решенија како да се надмине проблемот со роковите и да се додели мандатот, а притоа одлуката да не биде во спротивност со член 90 од Уставот.

Ова прашање е лесно надминливо и за тоа постојат решенија, особено сега кога е веќе создадено и обезбедено мнозинство во Собранието. Во спротивно, мојата одлука за доделување на мандат без запазување на рокот од 10 дена даден во член 90 може да биде оспорена.

На господинот Заев му предложив да изврши консултации и да ме извести за нивниот став за понудените решенија.

Препорачав да се држиме до воспоставената практика од 1992 година, кога и во трите обиди за формирање на Влада се почитувани уставно утврдените рокови од 10 дена. Ме информираа дека Социјалдемократскиот сојуз на Македонија останува на ставот дека роковите во Уставот и воспоставената практика од 1992 година не се пречка за доделување на мандатот и бараа доделувањето на мандатот да биде веднаш.

Покрај оваа формална-правна пречка, постои и многу посуштествен проблем. Еве за што станува збор:

По изборите бевме непријатно изненадени од една постизборна политичка платформа од туѓа држава. Платформата е постизборен документ изработен и потпишан во туѓа држава во кабинет на странски државник и со посредство на премиер на туѓа држава. Содржината на платформата е надвор и од Уставот и од Охридскиот рамковен договор.

Со оваа платформа се загрозува сувереноста и независноста на државата, доведувајќи ја во положба на потчинетост или зависност спрема друга држава. Со оваа платформа, Република Македонија е уценета, а нејзината унитарност, сувереност и независност се загрозени.

Процесот на пост-изборно коалицирање и формирање на нова Влада стана заложник на оваа пост-изборна платформа од туѓа држава. Наместо конечно да излеземе од политичката криза, поради оваа платформа ние за жал заглавуваме во уште подлабока криза во која се доведоа во прашање темелните државни интереси на Република Македонија и нејзините граѓани.

Долго време очекував дека одредени политички партии ќе покажат државотворност и зрелост и јавно ќе одбијат воопшто да зборуваат за таквата туѓа пост-изборна платформа.

За жал, видовме дека наместо веднаш и без дискусија да ја отфлат, некои почнаа со неа да лицитираат, несфаќајќи дека всушност лицитираат со унитарниот карактер на државата, со идентитетот на граѓаните и државните интереси. За карактерот и иднината на државата не може да се преговара, ниту да се водат разговори на нетранспарентен начин. Граѓаните имаат право да ја знаат вистината за содржината од разговорите.

Но, и за ова има решение. За време на средбата од господинот Заев побарав јавно и јасно да ја отфрли и осуди оваа платформа, бидејќи, македонските граѓани на изборите гласаа за реформите и за исполнување на обврските од договорот од Пржино, а не за пост-изборна платформа на туѓа држава.

Оттука, втората, суштинска забелешка е дека разговарање за содржината или преговарање за платформа на туѓа држава е спротивно на Уставот на Република Македонија.

И не само тоа, туку преговарањето и прифаќањето на туѓа платформа е казниво дело според кривичниот законик, бидејќи тоа значи доведување на Република Македонија во положба на потчинетост или зависност спрема друга држава.

Драги сограѓани,

Од меѓународната заедница очекувавме јасно и јавно да ја осуди таквата платформа која претставува бескрупулозно мешање во внатрешните работи и редефинирање на унитарниот карактер на нашата држава.

Многу добро се сеќаваме дека меѓународната заедница излегуваше со такви ставови во случајот со други држави од регионот. За жал, во случајот со Македонија такво јавно осудување немаше. Ваквиот гласен молк ни потврди дека иднината на Македонија сега зависи само од нас, нејзините граѓани и нејзините институции.

Мојата порака е јасна. Штом се воздржа од осудување на платформата што ја загрозува сувереноста и унитарноста на државата Република Македонија, сега меѓународната заедница треба исто така да се воздржи и од наметнување решенија кои би биле во спротивност со државните интереси на Република Македонија.

Почитувани сограѓани,

Преговарањето за платформа на туѓа држава значи негирање на суверенитетот и самостојноста на Република Македонија како што е наведено во Член 1 од Уставот на Република Македонија.

Во Република Македонија суверенитетот произлегува од граѓаните и им припаѓа на граѓаните. Никој од граѓаните на ниту еден демократски избран претставник не му дал право, преговарајќи за пост-изборна платформа на туѓа држава да го загрозува суверенитетот на Република Македонија.

Македонските граѓани на изборите гласаа за партиски програми а не за постизборна платформа на туѓа држава.

Ова се сериозни моменти од историјата на Република Македонија. Секој еден од нас мора најодговорно да се однесува, затоа што секоја погрешна одлука може да има несогледливи катастрофални последици за иднината на државата.

Кога ја превзедов функцијата Претседател на Република Македонија, согласно Уставот, на седницата на Собранието ја дадов и свечената изјава со која се обврзав функцијата да ја вршам совесно и одговорно, се обврзав да ги почитувам Уставот и законите и да ги штитам суверенитетот, територијалниот интегритет и независноста на Република Македонија.

Во согласност со оваа моја заклетва, ниту Уставот ниту совеста не ми дозволуваат да дадам мандат на секој оној кој го руши суверенитетот и независноста на Република Македонија.

Драги сограѓани,

Слушам како ме обвинуваат дека со моите досегашни постапки сум ја злоупотребувал службената должност и дека сум можел да добијам кривична пријава. Ги охрабрувам иницијаторите тоа и да го направат. Оние кои деновиве ми се закануваат ги повикувам да покренат и прашање за моја одговорност во согласност со Уставот. И во оваа прилика јасно им кажувам – не постојат закани и уцени што ќе ме натераат да го прекршам Уставот.

Но, истовремено ги охрабрувам да поднесат кривична пријава согласно Кривичниот законик на Република Македонија и против секој оној кој ја доведува Република Македонија во положба на потчинетост и зависност спрема друга држава.

Во согласност со Член 84 од Уставот на Република Македонија, јас нема да определам мандат за состав на Влада на Република Македонија на секој оној кој преговара за платформи на други држави со кои се уценува македонскиот народ, се загрозува унитарноста на државата, нејзнинот суверенитет и независноста.

Туѓи пост-изборни платформи не можат и не смеат да бидат основа за формирање на Влада на Република Македонија.

Драги сограѓани,

Ние немаме резервна држава. Република Македонија е единствената држава што ја имаме. И немаме историско право да го уништуваме она за што се бореле и гинеле генерации. Тие ни ја оставиле оваа држава за да им ја оставиме на се уште неродените, на нашите деца и потомци.
Затоа, сакам да ве уверам, вас граѓаните, дека можете да бидете спокојни.

Сè додека сум Претседател на Република Македонија, нема да дадам мандат ниту на човек ниту на партија што се залага или во својата програма има платформа за рушење на суверенитетот, територијалниот интегритет и самостојност на Република Македонија. Бидејќи длабоко верувам дека ова се темелни вредности со кои никој нема право да тргува. И не мислам да отстапам од нив.

Ви благодарам.

Почитувани граѓани на Република Македонија,

Веќе две и пол години минуваме низ длабока политичка криза. Неодамна се одржаа и долгоочекуваните избори за кои се надевавме дека ќе дадат излез од оваа состојба. Но, наместо конечно да почне да се разрешува, истата влезе во нова фаза.

Изминатиов период се изнаслушавме разни толкувања на Уставот. Секој го толкува онака како што сака или како што му одговара.

Јас како Претседател, дадов заклетва дека ќе го почитувам Уставот и законите на Република Македонија. А Уставот на Република Македонија ја одразува нашата автентична, македонска реалност. Не само што не може да се толкува според нечии партиски желби и интереси, туку според Уставот се мери се друго.

Членот 90 од Уставот е јасен: „Претседателот на Република Македонија е должен во рок од десет дена од конституирањето на Собранието мандатот за состав на Владата да го довери на кандидат на партијата, односно партиите што имаат мнозинство во Собранието."

Не случајно уставотворец предвидел само еден член во Уставот – тоа е Членот 90. Намерата на уставотворецот кој не ги уредил во детали можните постапување на Претседателот во вакви или слични ситуации, значи дека му дава слобода во делувањето и проценките на Претседателот на Република Македонија.

Го искористив уставното право и обврска. Водејќи се од словото на Уставот, и по извршените консултации, на 9 јануари 2017 година мандатот му го доверив на господинот Никола Груевски. Со тоа го испочитував Уставот, но истовремено останав доследен и на досегашната практика.

Почитувани сограѓани,

Решив да направам консултации со надлежни институции и политички партии. Целта на консултациите беше да ги споделам моите видувања, да ги слушнам размислувањата и ставовите на моите соговорници не само за приоритетите и државните интереси туку и за излез, не само од политичката, туку и од она што се повеќе наликува на уставна и институционална криза.

По остварените консултации, сакам да ве известам дека мандат за состав на новата Влада ќе добие партијата или коалицијата која ќе ме извести и докаже дека обезбедила мнозинство во Собранието. Со други зборови – прво потврда и доказ за мнозинство, па потоа мандат за составување на Влада, во согласност со Член 90 од Уставот на Република Македонија.

Како што веќе истакнав во моето годишно обраќање до вас, граѓаните, од оние што ќе ја составуваат новата влада барам во својата програма да имаат два клучни приоритета:

Прво, заштита на државните интереси на Република Македонија, што подразбира зачувување и зацврстување на унитарниот карактер на државата.

Второ, системска реформа по кризата во која ќе бидат опфатени субјектите на системот за национална безбедност на Република Македонија.

За време на консултациите се разговараше за сите можности и варијанти во случај никој да не може да обезбеди мнозинство во Собранието.
Сите опции остануваат отворени.

Но, што и да се случи, ве уверувам дека ќе постапувам исклучиво во интерес на државата и на граѓаните на Република Македонија.
Кога ја превзедов функцијата Претседател на Република Македонија, дадов свечена изјава пред граѓаните дека ќе ги почитувам Уставот и законите. Од таа моја заклетва не мислам да отстапам ниту сега.

Ви благодарам.

Почитувани членови на дипломатскиот кор,
Дами и господа,
Драги пријатели,

На почетокот на новата 2017 година, чест ми е да ве поздравам на брегот на Охридското Езеро. На само неколку километри од тука е градот на поезијата – Струга, што во 19 век беше центар на македонската преродба. Поетите велат дека убавината ќе го спаси светот. Да се надеваме дека е така, бидејќи на светот навистина му треба спасување.

Ова е моето 8. обраќање пред дипломатскиот кор во Република Македонија.
Годинава, не би сакал да го повторувам веќе кажаното.

Нема да зборувам за политичката криза во Република Македонија. Само ќе кажам дека очекувам политичките партии во постизборните преговори да водат сметка за државните интереси на Република Македонија и за националните интереси на македонскиот народ.

Нема да ве потсетувам дека status quo состојбата во европската и во евроатлантската интеграција е дел од проблемот, а не од решението на политичката криза во Македонија.

Наместо тоа, ќе зборувам за предизвиците со кои се соочува не само Република Македонија туку и Балканот, Европа и светот.

Зад нас ја оставивме 2016-та, прогласена за annu horribili – ужасната година во која најсилно ги почувствувавме последиците од двојните стандарди, непочитувањето на меѓународното право, пропаднатите држави и разорените општества.

Дами и господа,

Притиснати од економската сиромаштија, еколошката деградација и отсуството на елементарна безбедност и сигурност, милиони луѓе започнаа потрага по живот исполнет со човечко достоинство.

За жал, се покажа дека масовните миграции подлежат на двојна злоупотреба. Од една страна, заканата од илегална миграција е алатка за невоен притисок во менаџирањето со конфликти и кризи. Оние кои сакаат да вршат притисок врз одредена држава, едноставно ги „извезуваат" и ги насочуваат мигрантите по патот до крајната дестинација. Од друга страна, радикалите, екстремистите и странските терористички борци ја злоупотребуваат несреќата на мигрантите и бегалците за незабележливо да се инфилтрираат во државите. Сето ова, за жал, придонесе кон поларизација и ксенофобија во европските општества.

Во овој контекст, и покрај внатрешната политичка криза, Македонија покажа дека има стабилни институции, што се виде во управувањето со мигрантската криза и со намалувањето на безбедносните ризици. Им благодарам на сите европски држави кои ни помогнаа на овој план.

Сепак, во вакви услови сите ние имаме два клучни предизвика. Првиот е да се обезбеди контрола на коридорите преку кои се префрлаат мигрантите. Вториот е да се обезбеди контрола врз слободното движење на мигрантите кои веќе се наоѓаат на Шенген-територија.

Многу европски држави ќе се соочат со тежок избор – или да го активираат кризниот менаџмент за справување со илегалната миграција или да прогласат вонредна состојба поради безбедносната криза и заканите од странски терористички борци.

Решението и за двете лежи во сè потесната соработка и размена на информации. За жал, наместо доверба и соработка, гледаме сè повеќе недоверба и дисоцијација.

Ценети присутни,

Оваа 2017 година се навршуваат шест децении од Римските договори. Во текот на првите 50 години, Европската Унија беше проект што многу ветуваше. Но, во својата шеста деценија, Унијата се наоѓа на историска крстосница. Нерешената кредитна, актуелната мигрантска и растечката безбедносна криза ги парализираа европските институции. Интернационализмот отстапува пред растечкиот национализам. Истовремено, наместо подлабока интеграција имаме сè поизразена регионализација.

Ние на Балканот го чувствуваме отсуството на Европската Унија и на НАТО, што може да ја загрози стабилноста на Балканот. Во последниов период слушаме реторика и гледаме постапки кои по многу нешта потсетуваат на периодот што мислевме дека е далеку зад нас – периодот на распадот на една заедничка поранешна држава.

Големиот Ајнштајн рекол „послабите луѓе враќаат со иста мера, силните луѓе простуваат, интелигентните едноставно игнорираат." Долго време не ги коментирав изјавите и постапките на некои политичари од соседството затоа што верував дека само со игнорирање можат да се изолираат. Иако не заслужуваат коментар, сепак, ќе кажам дека отворањето на старите рани и мешањето во внатрешните работи на државите може да ги загрози добрососедските односи. А добрососедските односи не се еднонасочна, туку двонасочна улица.

Дами и господа,

Многупати сум ги истакнувал придобивките на македонскиот инклузивен демократски модел. Република Македонија, воопшто, не се срами и не се обидува да ја потиснува својата мултиетничка, мултирелигиска и мултијазична традиција. Напротив. Ние не само што не се плашиме од неа, туку и ја институционализиравме. Затоа, на некои лидери од соседството би им препорачал и тие да се соочат со вистината за етничката, религиската и јазичната различност на нивните општества. Би им препорачал да поведат повеќе сметка за етничките, религиските и јазичните заедници кои живеат во нивните држави, во согласност со врвните меѓународни норми и стандарди. Подготвени сме да им помогнеме на тој план со нашите позитивни искуства и научени лекции.

Република Македонија не е единствената држава од регионот со одредени внатрешни предизвици. Сите наши соседи, за жал, имаат внатрешни предизвици. Наместо енергијата да ја трошат занимавајќи се со слабостите на другите држави, некои лидери од соседството е подобро најпрво да се свртат кон слабостите на сопствените држави. Граѓаните ги избрале за да ги решаваат нивните, а не проблемите и предизвиците на другите држави.

Како регион ние едноставно немаме време да се бавиме со ретроградна реторика од 19 век, со покажување мускули и неконструктивни чекори што не соодветствуваат на третиот милениум. Пред нас се сериозни предизвици. Ние мора да го посветиме сето наше внимание и да ја вложиме сета наша енергија за успешно да се справиме со овие предизвици. И тоа не можеме да го направиме секој посебно.

Во услови кога Унијата се соочува со бројни предизвици, а другите меѓународни организации се блокирани, нам ни треба регионално стратегиско свртување кон внатре. Што значи тоа? Неопходно е да соработуваме на полето на регионалната безбедност за да одолееме на глобалните безбедносни закани и ризици. Неопходно е да го поврзуваме регионалниот пазар за да бидеме конкурентни на глобалниот пазар. Бидејќи само солидарни можеме да градиме регион на безбедност, мир и благосостојба.

Со таа порака, на самиот крај, посакувам благосостојба и напредок на вашите држави и народи, а вам лично, многу среќа, здравје и успеси.

Ви благодарам.

Почитувани присутни,

Како претседател на Република Македонија чест ми е да се обратам на овој престижен форум организиран од библиотеката „Александрина" и Меѓународниот центар „Низами Ганџави". Деновиве тука, во Египет, во една од лулките на античката цивилизација, имаме можност да зборуваме за предизвиците со кои се соочува нашата, современа цивилизација. Зборувајќи за демократската безбедност во време на екстремизам и насилство во втората деценија на 21 век, ние само ја потврдуваме мислата на еден голем филозоф дека единственото нешто што го научивме од историјата е дека ништо не сме научиле.

Дами и господа,

„Човештвото е во најдобра состојба тогаш кога има најголем степен на слобода", рече Алигери.

Но, слободата има и бројни непријатели. Целта на тираните отсекогаш била да ја ограничат слободата на најмалиот можен простор, а тоа е просторот меѓу нашите две уши, држејќи ги притоа нашите усти затворени. Оттука, целата историја на човековата борба за слобода е исполнета со судирот меѓу страста на идеалите и моќта на интересите, меѓу врвните принципи и тесните политики.

Денес, кога ја ситниме втората деценија од третиот милениум, ние се соочуваме со една стара дилема за односот меѓу слободата и безбедноста. Но, не постои толку стара тема за која не може да се каже нешто ново.

„Под товарот, од една страна, на оние кои се залагаат за што поголема слобода, и од друга страна, оние кои сакаат што посилен авторитет, тешко е да се помине низ нивните аргументи неповреден", рече Хобс. Со тоа, тој ја изложи својата дилема: Ако сакаш безбедност, тогаш се откажуваш од слободата. Ако, пак, сакаш слобода, тогаш се откажуваш од безбедноста.

Многу умови се бореле со оваа дилема и се обидувале да утврдат што е поважно – слободата или безбедноста? Дали може да има слобода без да се има безбедност? Дали слободата е цената што треба да се плати за да се живее безбедно?

Во 19 и 20 век, решението на оваа квадратура на кругот многумина ја бараа во либералната демократија како систем што може да воспостави баланс меѓу слободата и безбедноста. За време на Студената војна, ограничената и контролирана влада на западните либерални демократии требаше да понуди алтернатива за неограничената и тотална власт на источните народни демократии.

Со тоа во зенитот на политичката и на јавната дебата на голема врата влезе парадигмата за демократијата, човековите права и слободи. Но, оваа парадигма, што победи во 1989 година, издржа едвај една цела деценија. Токму тогаш, кога многумина веруваа дека Хобсовата дилема е успешно разрешена, 21 век не врати во суровата реалност.

Дами и господа,

Денес, силни општествени, политички, безбедносни и технолошки процеси работат против слободата.

Во свет во кој силните прават она што сакаат, а слабите она што мораат, владеењето на правото е сведено на исклучок наместо на правило. Наместо меѓународна безбедност и поредок имаме отсуство на безбедноста и непоредок. Наместо почитување на различноста, сè почесто сме сведоци на прогонување и на уништување на различноста.

Од почетокот на овој милениум, ние сме во отворена борба со глобалниот тероризам. На овој план се соочуваме со сериозен предизвик. За секоја терористичка група и организација што е уништена, како да се јавуваат две нови. Од недржавен ИСИС прерасна во квази-државен актер способен да ги апсорбира поразите, да се повлече, регрупира и повторно да нападне, и далеку од територијата што непосредно ја контролира.

Во услови на зголемени закани за кои меѓународните организации не можат да понудат решенија, интернационализмот се повлекува пред растечкиот национализам. Екстремните закани бараат екстремни мерки. Безбедноста како да стана поважна од човековите права и слободи, кои станаа прва жртва на стравот на државите и нивните граѓани. Или, како што вели Костас Дузинас, „оптимистичката ера на глобализираната надеж се претвори во мрачна ера на стравот".

Гледаме како новиот поредок се раѓа од две крајности – од една страна се желбите за траен мир, а од друга страна заканите од постојани војни. Борејќи се против тероризмот и екстремизмот, современата држава ги проширува своите овластувања и надлежности, и со тоа го стеснува просторот на човековите права и слободи.

По секој терористички напад, државите прогласуваат вонредни или кризни состојби. Знаеме дека вонредната или кризната состојба е состојба на екстремна загрозеност, опасност за постоење на државата. Суверениот одлучува дали постои екстремна вонредна состојба, како и за тоа што мора да се стори за да биде надмината таквата состојба. Но, која е мерката?

Република Македонија беше првата држава во Европа што прогласи кризна состојба за заканата од илегалната миграција и ја распореди армијата на границата. Но, ние никогаш не ја употребивме кризната состојба за проширување на ингеренциите на државата и за ограничување на човековите права, вклучително и правата на мигрантите.

Сепак, денес, нашите држави и општества се соочуваат со нов, сериозен предизвик. Вонредната или кризната состојба е исклучок во кој се суспендираат дел од правата и слободите со цел да се зачува поредокот без кој се невозможни ниту правата ниту слободите. Но, во услови на перманентна опасност, кризната состојба од исклучок станува правило, а граѓанските права и слободи од правило се сведуваат на исклучок. Ако кризата е исклучок од нормалноста, перманентната кризна состојба значи дека кризата станала новата нормалност. Целиот систем е превртен.

Соочени со оваа состојба, некои дури поставуваат нова дилема: Што е поголема закана? Дали непредвидливите екстремисти и терористи кои уништуваат човечки животи или, пак, моќните влади кои го знаат секој сегмент од приватниот живот на граѓаните?

Во вакви услови се чини дека демократијата сè помалку може да понуди безбедност и сигурност. Низ светот, демократските општества се во криза. Насекаде во светот владее недоверба во државата, која сè повеќе се бирократизира, без да нуди одржливи решенија за кризите и за предизвиците. Еден автор забележува дека „на долг рок западните демократии без исклучок се движат во насока на сè поголема моќ на власта, сè поголема зависност од државата и сè поголема јавна потрошувачка и задолжување".

Глобализацијата само го мултиплицираше овој ефект. Во својот неодамнешен извештај за глобалните трендови, американскиот Национален совет за разузнавање оценува дека глобализацијата и технолошкиот напредок ги збогатија најбогатите и издигнаа една милијарда од луѓето од сиромаштија. Но, истовремено, ја истиснаа средната класа и со тоа создадоа отпор против глобализацијата.

Во тој контекст, сведоци сме на револтот на луѓето кон наметнатата глобалистичка парадигма на елитите. Граѓаните сакаат да си ја вратат слободата бидејќи безбедност и онака не добија. А кога државата не може на граѓаните да им ја гарантира безбедноста за која тие се одрекле дури и од дел од својата слобода, тогаш граѓаните се самоорганизираат за да ја постигнат безбедноста.

Не сакам да бидам погрешно разбран. Черчил рече дека демократијата не е совршена, но е најдоброто нешто што сме го имале досега. Проблемот не лежи во демократскиот идеал, туку во системот што се бирократизира и не нуди решенија.

Затоа, потребен е нов модус што ќе овозможи и одржување на безбедноста и почитување на човековите права и слободи. Навидум, изгледа како невозможна мисија. Но, само затоа што нештата ги гледаме низ призмата на старата парадигма. Потребни се други книги и автори. Потребно е редефинирање на концептите.

Прво. Во борбата против тероризмот, треба да разбереме дека ние не си имаме работа со организација, туку со движење придвижено од идеја што надминува етнички, јазични и културни разлики. За да победиме во борбата против тероризмот, не се доволни воени трупи и технологија. Неопходно е борбата да ја водиме и со идеи. Убиството и теророт не се резултат на религијата, туку на погрешното толкување на религијата, на неморалноста на поединците со стврднати срца, арогантни души и искривена логика. На радикализацијата да се спротивставиме со програми за контрарадикализација.

Второ, се зборува за човекови права и слободи, а се запоставува едно од основните права – правото на слобода на мисла, совест и вера. Прогонувањето луѓе со различна вера и уверување е сè поизразено, не само во несекуларни, туку и во развиени и секуларни општества. Неопходно е да се гарантира слободата во вистинска смисла на зборот. Луѓето треба да сфатат дека слободата што ја посакуваат за себе треба да им ја дозволат и на другите и дека нивната слобода нема да биде трајна сè додека и другите на ја уживаат истата слобода.

Трето, надминување на двојните стандарди. Кој одлучува за тоа што е вест и што ќе се најде на насловните страници? Сведоци сме на селективен пристап. Во светло на медиумски експлоатираните терористички напади во Европа, дали некој воопшто ги брои жртвите на муслиманите во Авганистан, Ирак, Либија, Сирија...? Дали некој застанува да се запраша колку муслимански мажи, жени и деца се убиени последниве години на Блискот Исток и во Северна Африка? Но, истовремено, знаеме за статистики кои исто така се целосно игнорирани од мејнстрим-медиумите. Од 2005 до 2015 година, за само 10 години, 900 000 христијани биле маченички убиени поради нивната вера. Во просек, тоа се 90 000 христијани годишно. Јас досега не чув некој од глобалните медиуми да ја адресира оваа тема.

Четврто - економски праведен систем. Јазот меѓу богатиот глобален север и сиромашниот глобален југ се продлабочува. Од седум милијарди жители само една милијарда живее удобно. 767 милиони луѓе живеат во екстремна сиромаштија. Не е ни чудно што милиони економски мигранти, кои немаат надеж за социјална мобилност во нивните родни држави, сакаат да дојдат во Европа. Затоа, неопходен е одржлив и инклузивен поредок, чија цел не е само економскиот, туку и социјалниот и еколошкиот аспект на развојот.

На крај, верувам дека примената на овие идеи може да ни помогне да излеземе од стапицата во која се вплеткавме читајќи погрешни автори. А, со тоа ќе овозможиме државите да се борат со тероризмот и со екстремизмот на начин што е конзистентен со правата и со слободите на граѓаните.

Ви благодарам.

Почитувани граѓани на Република Македонија,

Годинава што одминува сакаме што побргу да ја заборавиме.
Во неа се соочивме со многу кризи и предизвици.
Редно е да извлечеме поуки од сето тоа и да излеземе посилни, помудри и поодговорни. Да не дозволиме се што беше негативно да ни се повтори.

Новата 2017-та година кај секој од нас буди нови очекувања, нови надежи, нови желби.
Во овие моменти кога ја чувствуваме моќта на надежта и на радоста, се навраќаме на основните човечки вредности, на потребата да бидеме солидарни, хумани, праведни...
Овие денови кога празнуваме и се радуваме се можност да се навратиме на она што секој еден од нас го направил за своето семејство, за своите пријатели, за своите соседи, за своето општество, за својата држава.

Драги сограѓани,

Во Новата година ви посакувам, пред сè, многу здравје, многу радост, многу љубов и добрина.
Вашите желби нека станат реалност, а реалноста нека биде поубава и поблагопријатна за сите нас.
Да постигнуваме успеси на кои сите ќе се радуваме.
Да си простуваме и да се почитуваме.
Да си помагаме и да се поддржуваме.
Во се што правиме, свесно да го поттикнуваме најдоброто во нас и најдоброто кај другите.
Бидејќи само така ќе ја градиме Македонија како хумано, солидарно и праведно општество.

Нека претстојните празници ни донесат нова сила, нова радост, позитивни мисли и обновена надеж за исполнет живот во мир, просперитет и благосостојба.

Среќна Нова 2017-та година!