Почитувани припадници на Еврејската заедница,
Почитуван претседател на Владата на Република Македонија,
Почитуван потпретседател на Собранието на Република Македонија,
Почитувани министри, претставници на судската власт,
Почитуван претседавач со Советот на министри на Босна и Херцеговина,
Ценети екселенции,
Дами и господа,
Драги пријатели,

Пред седум години како Претседател на Република Македонија се обратив на настан и повод сличен на денешниов. Тогаш го отворивме Меморијалниот центар на холокаустот на Евреите од Македонија. И, ако тогаш зборував за историските паралели и врски меѓу Евреите и Македонците, меѓу Израел и Македонија, денес сакам да зборувам за идеите, вредностите и придобивките што нè врзуваат.

Кои се тие придобивки на Јудаизмот, што и преку христијанството беа проширени во светот, па и кај нас, во Македонија?

Првата придобивка е врежана во секој устав на секоја современа држава во светот. Тоа е концептот на човечкото достоинство. Колку и да ни изгледа современа, генеалогијата на оваа идеја нè враќа на еврејскиот наратив за почетоците на човештвото. Според Јудаизмот, секој човек е создаден по образ Божји, и според тоа секој човек има непроценлива вредност и неотуѓиво човечко достоинство.

Во Мишната е запишана следната мудрост: „Кога човекот кова многу монети од истиот калап, сите до една се исти, но кога Бог создава многу луѓе од истиот, прв човек, сите до еден се различни. Затоа, секој човек треба да каже: заради мене... заради мене светот беше создаден". И затоа оној кој ќе уништи еден живот, уништил цел свет, а оној кој ќе спаси еден живот, спасил цел еден свет.

Денес, во ерата на екстремниот индивидуализам, оваа идеја ни изгледа повеќе од очигледна до мера што е дури и банализирана. А сепак, оваа иста идеја била повеќе од апсурдна во античкиот свет, во времето кога луѓето биле поделени на робови и на робовладетели. Еднаквото достоинство на човечката личност е семето од кое изникна стеблото на човековите права и слободи.

Втората придобивка на Јудаизмот е тесно поврзана со првата. Еднаквото човечко достоинство е изразено преку еднаквоста на секој човек пред законот. И повторно, оваа еврејска идеја за егалитарен и праведен закон звучела чудно во ушите на нивните антички современици, кога законите се менувале според хирот на фараонот или волјата на царот. Во таков свет Јудаизмот ја вовел практиката на владеење на законите, наместо владеење на луѓето. Но, тоа е затоа што Јудаизмот препознава дека изворот на правдата не е материјален, туку е трансцендентен.

Третата значајна придобивка на Јудаизмот е прашањето за вистината. Во ера на античкиот плурализам, кога скептикот Пирон се сомневал во постоењето на објективната вистина, Евреите тврдат не само дека постои апсолутна вистина, туку дека тие се избрани да бидат сведоштво за таа вистина.

Ова е особено важно во нашево време на лажни вести и гласини, на конструирани реалности и војни на перцепции. Вистината никогаш немала толку непријатели како што има денес, кога новиот релативизам очекува од нас да го прифатиме како апсолутна вистина тврдењето дека нема апсолутна вистина. Но, зошто е толку важна вистината? Бидејќи вистината е основа за довербата и за одговорноста врз кои се темели секое слободно општество.

Дами и господа,

Јудаизмот се вгради во нашиот свет до таа мера што повеќето трајни вредности на кои секојдневно се повикуваме се препознаени како Јудео-христијански. Човечкото достоинство, човековите права, слободата на мисла, совест и религија, владеењето на правото, објективната вистина... ова се темелите и носечките столбови на современиот свет.

И токму во тоа се состои големата неправда. Евреите беа ограбувани токму од правото да ги уживаат придобивките на вредностите што преку својата вера ги внесоа во нашиот свет, на нашиот европски континент.

Наместо како рамноправни граѓани со свои гарантирани права, тие беа сведени на граѓани од втор ред. Еднаквоста пред законот им беше одземена преку една пародија на правото што ги изнедри Нирнбершките закони. Евреите, кои придонесоа да се јави концептот на еднаквост пред законот, станаа помалку од еднакви.

Со силата на неправедните закони, фашистичкиот окупатор на македонските Евреи им го одзеде правото на глас, движење и собирање, правото на работа и сопственост, правото на образование... И така сè до 11 март 1943-та, кога им го одзеде и правото на слобода.

На 11 март, пред точно 75 години, фашистичкиот окупатор ги собра македонските Евреи од Битола, од Штип и од Скопје на едно место – во скопскиот монопол. Низ еден од прозорците на монополот, шестгодишниот Исак Адижес гледал како сите членови на неговото семејство ги товарат во вагони за добиток и ги праќаат до нивната последна станица – Треблинка.

Во оваа фабрика на смртта, Евреите прво го минувале процесот на рециклирање во кој биле лишени од содржината на нивните куфери, од нивната облека, од нивната чест. Потоа, биле спроведувани по патеката што водела до гасните комори и што цинично била наречена Химелштрасе или патот до небото. Болните и изнемоштените, старците и децата кои ја забавувале колоната ги насочувале кон лажната амбуланта која била само параван зад кој се криела голема јама со запален пламен, во која веднаш ги фрлале. Другите ги затворале во гасните комори маскирани како туш-кабини. По 20-тина минути, нивните безживотни тела ги отстранувале и ги кремирале за од нив да не остане ниту трага. Тоа е Треблинка, фабриката на смртта, со софистицирана производствена лента чиј конечен производ биле мртви тела, прав и пепел.

Фактите ни говорат дека холокаустот на македонските Евреи претставува најефективно извршување на „последното решение на еврејското прашање" во светот во согласност со монструозните заклучоци од Ванзенската конференција од 20 јануари 1942 година. 7.144-те депортирани Евреи кои завршија во пеколот наречен Треблинка, претставуваа 98% од севкупната еврејска популација на окупирана Македонија. Од нив, дури 50% беа деца. Нацистичките монструми во Треблинка речиси до совршенство го доведоа процесот на индустријализираното убивање луѓе. Запрепастувачки е податокот дека екстерминацијата на речиси 900.000 Евреи во Треблика, меѓу кои беа и македонските Евреи, е спроведена од само 150 лица.

Но, зад овие застрашувачки статистики се наоѓаат вистински луѓе, наши сограѓани, секој со своето лично име и со својата животна приказна. И секој еден од нив беше ограбен не само од материјалната сопственост туку, уште пострашно, од правото на човечки идентитет.

Почитувани присутни,

Во еден од псалмите се пее дека Бог го определува бројот на ѕвездите и секоја од нив ја повикува по име. Во тој контекст, Џонатан Сакс нè потсетува дека името е знак на посебност. Имиња им даваме само на нештата кои вредат да бидат именувани.

Но, наместо како поединци, секој со сопственото лично име и идентитет, Евреите беа обезименети и сведени на безлични бројки и статистики. На оние кои завршиле во концентрационите логори, откако биле жигосувани со сериски број, им било кажувано: „отсега натаму, заборавете си го името и научете ги напамет бројките за идентификација". Бројка, наместо име.

Една мудрост вели: „Nomen est omen – во името е суштината". И затоа имињата и идентитетите толку често биле оспорувани бидејќи ја отсликуваат посебноста. Не сакам да споредувам трагедии, бидејќи ништо не може да се спореди со трагедијата на холокаустот. Но, сево ова треба да ги замисли сите оние кои со голема леснотија лицитираат со лични и колективни имиња и идентитети, вклучително и со македонското име и со македонскиот идентитет.

Затоа и секогаш кога зборуваме за холокаустот на Евреите од Македонија, ние никогаш не го генерализираме бројот на жртвите. Никогаш не велиме дека имало над 7.000 или околу 7.000, туку секогаш велиме дека имало 7.144 жртви. Бидејќи секоја од тие човечки души за себе можела, дури и пред портите на гасните комори да каже: „заради мене... заради мене светот беше создаден".

Наместо како луѓе со неотуѓиво човечко достоинство, Евреите беа обесчовечени и како лабораториски заморчиња беа употребувани во монструозните експерименти на болните умови.

Но, сето тоа беше можно бидејќи првото и последното нешто што им го одзедоа на Евреите беше вистината за нив.

Драги пријатели,

Евреите никогаш не беа целосно прифатени во Европа. Антисемитизмот и ксенофобијата што со векови тлееја низ нашиот континент ги открија слабостите на западниот концепт на толеранција. Во услови на длабоки кризи, авторитарните и тоталитарните режими бараа жртвено јагне и го најдоа во Евреите. Со помош на антиеврејска пропаганда, лажни вести, конструирани случаи, тие создаваа масовна психоза преку која гневот на незадоволните маси го насочуваа кон Евреите.

Такво нешто немаше во Македонија.

За разлика од западноевропската традиција на толеранција, ние имаме филозофија на почитување и прифаќање на различноста, која е фундаментално различна од толеранцијата. Додека се толерира она што се мора, се почитува она што се сака. Оваа традиција на отоманскиот милет систем ни овозможи да изградиме модел на интеграција без асимилација што се темели врз почитувањето на различноста.

Македонците не ги толерираа, туку ги почитуваа и ги прифаќаа Евреите како вистински сонародници, како неотуѓив дел од Македонија, во духот на македонскиот модел на соживот.

И Мориц Романо еднаш напиша дека Македонците во Евреите не гледаа туѓинци, туку домородци. Евреите не живееја покрај христијаните, туку со христијаните. За Евреите, Македонија не беше туѓа, туку света земја. Раселувани и прогонувани, Евреите го најдоа својот втор дом тука, во Македонија. Во Македонија никогаш не постоел антисемитизам.

И затоа не треба да нè изненадува што Евреите се вклучија во секоја сфера од животот.

Најстарата синагога во светот, надвор од Израел, е во Стоби, во Македонија.

Еврејските занаетчии и трговци беа аршинот според кој се мереше професионалната етика во чаршијата.

Првите книги што беа печатени тука, на Балканот, беа печатени во Еврејската печатница, на првата печатарска преса во Отоманската Империја.

Некои од најубавите македонски и балкански народни мелодии кои немаат типичен балкански ритам се всушност сефардски елегии, како што е „El amor kon un estranyo" или кај нас позната како „Ој девојче, ти тетовско јаболче".

Првите рецепти за многу од највкусните балкански јадења беа напишани на ладино.

Еврејските домови беа декорирани со разнобојни килими. А какви се килимите, таков е и животот на македонското општество, со различни религии и народи, различни култури и менталитети.

И сето тоа ни беше одземено преку ноќ.

Ако ги прелистате училишните дневници од таа кобна година, ќе видите дека до името на секој од учениците – Евреи со мастило бил додаден коментар: „иселен на 11.3.1943 година", „иселена на 11.3.1943 година". Ништо друго.

Преку ноќ, детскиот џагор во еврејските маала згасна.
Чаршијата ги изгуби своите најголеми еснафи.
Синагогите беа напуштени, а свитоците од Тората однесени.
Еврејските здруженија кои беа пример за солидарност престанаа да постојат.
Дури и еврејските гробишта останаа запустени.

Преку страдањата на Евреите во Треблинка страдаше и Македонија.
Во Треблинка изгоре дел од Македонија.

Ретки се тие што се спасиле.

Некои пред холокаустот се иселиле во Израел, Америка, Чиле... Меѓу нив бил и еден од последните преживеани илинденци, Рафаел Камхи.

Меѓу посреќните бил и две и полгодишниот Шаул Гатењо кого неговата дадилка успеала да го извлече од монополот. Од скопскиот логор во последен момент избегале и младите Алберт Мушн Ароести, Алберт Сарфати и Жозеф Камхи.

Тука е и Гита Калдерон од битолската фамилија Шами која за влакно ја избегнала депортацијата во Треблинка, за потоа да проживее пекол низ Аушвиц-Биркенау, Берган-Белзен и Венусберг.

Меѓу малобројните преживеани се и оние кои се приклучиле во Народноослободителната и антифашистичката борба на македонскиот народ. Генералот Бено Русо, народниот херој Естреја Овадија-Мара, првоборците Жамила Коломонос-Цвета и Роза Камхи Русо, борците Шами Мориц и Виктор Пардо, Аврам Анаф и Ели Фраџи, Виктор Мешлуам и Аврам Садикарио, Јосеф Песо и Мордо Тодолано, Нисим Алба и Арон Ароести, Естреја Леви и Самуел Садикарио, Алберт Касорла и Алберт Русо, АСНОМ-ецот Исак Сион и други преживеани македонски Евреи се бореа за нашата слобода и се вградија во македонската држава. Истовремено, тие станаа и коренот од кој израсна новата еврејска фиданка, новата Еврејска заедница на Македонија.

Како нераздвоен дел од македонското општество, Еврејската заедница е гарант и за пријателските односи меѓу Република Македонија и Државата Израел. Но, исто така, Еврејската заедница и е жив сведок дека злото го нема последниот збор. А тоа сведоштво е неопходно за да ја зачуваме вистината за депортираните Евреи.

Затоа, како држава во 2000 година донесовме Закон за денационализација на еврејските имоти без правни наследници и го формиравме Фондот на холокаустот на Евреите од Македонија. И со тие средства како држава во 2011-та го подигнавме Меморијалниот центар на холокаустот на Евреите од Македонија, за кој постојано истакнувам дека е повеќе од музеј. Тоа е училиште за оваа и за наредните генерации во кое се учи што човек е способен да му направи на човека.

Драги пријатели,

Пеколниот круг на лагата што започна со антиеврејската пропаганда и кулминираше со Шоа, се затвора со современите обиди за негирање на вистината за холокаустот. Како држава ние треба да го пронајдеме вистинскиот баланс меѓу гарантирањето на слободата на говорот и борбата против говорот на омраза.

Затоа, наша света должност е да ја зачуваме вистината за холокаустот. Да го зачуваме споменот за секој еден од 7.144-та Евреи, секој со човечко достоинство и идентитет. И со тоа, да ја задоволиме правдата, најдобро што можеме. Бидејќи, само така ќе имаме мир. Само така ќе имаме шалом.

Ви благодарам.

Почитувани членови на дипломатскиот кор,

Дами и господа,

Драги пријатели,

На почетокот на новата 2018 година, чест ми е да ве поздравам во Гевгелија и да ви посакам вам и на вашите држави и организации многу успех.

Пред 10 дена се наврши еден век од познатите 14 точки на Американскиот претседател Вудро Вилсон. 14-та од точките е посветена на потребата од формирање на универзална асоцијација меѓу нациите со цел да се обезбедат взаемни гаранции за политичка независност и територијален интегритет како за големите така и за малите држави.

Лигата на народите го трасираше патот за Обединетите нации. На нашиот европски континент таа визија се оствартуваше низ Европската Унија како мировен проект. Со својата политика на проширувањето Унијата успеваше да ги мотивира нашите држави доброволно да се реформираат, трансформираат и европеизираат.

Изворот на оваа благородна визија е во Кантовиот концепт за траен мир. А сепак токму Кант признал дека „ниту едно исправно нешто не било направено од кривото стебло на човештвото." Тоа се однесува и на неговиот траен мир.

Ако на светот погледнеме со трезвени очи ќе видиме дека идеите содржани во Повелбата на Обединетите нации се уште се само идеали, почитувањето на меѓународното право е исклучок наместо правило, а принципите на Европската Унија и НАТО се поткопани поради двојните стандарди.

Сево ова придонесе и минатата 2017 година да биде исполнета со бројни политички и економски предизвици и безбедносни ризици и закани.

На Блискиот Исток ИСИС ја губи територијата. Воениот пораз, за жал, нема да значи и конечен пораз на радикалната идеологија која е закана за слободните и демократски европски општества. Затоа, неопходно е да ја зајакнеме безбедносната соработка и координација. Позитивен пример за ваква соработка имаме и недалеку од тука. На само неколку километри јужно од Гевгелија, македонската армија и полиција заедно со полициските службеници од партнерските европски земји ја чуваат Европа од заканата од илегалната миграција.

Во вакви услови, нашиот европскиот континент се движи меѓу обединување и фрагментација. Мултилатералната соработка им отстапува место на билатералните договори како инструмент за промовирање на интересите.

На Балканот, пак, популизмот и мешањето во внатрешните работи на државите ги подрива напорите за градење добрососедски односи.

Ние, во Република Македонија ги чувствуваме последиците од ваквите состојби.

Решението за прашањето за името стана заложник на бирократиите на НАТО и Европската Унија кои ја игнорираат пресудата на Меѓународниот суд на правдата.

Состојбата на status quo во интеграциите резултираше со стагнација во реформите и ерозија на културата на политички дијалог во Македонија. Оставени сами на себе, изгубивме многу години во политички кризи.

За да се надомести изгубеното време, сега со забрзано темпо се подготвуваат неопходните реформи. Но, поради недостаток на време и волја, се нудат фалични решенија за правосудниот систем и системот за национална безбедност. Во брзањето се носат и решенија кои се контрапродуктивни и кои наместо соживот и носат поделби. Вчера донесов одлука да не го потпишам указот за прогласување на репресивниот и противуставен Закон за употреба на јазиците, изгласан без јавна расправа, без научна дебата, без вклученост на академската и експертската јавност и без опозицијата. Очекувам Владата наместо на квантитетот да се фокусира на квалитетот на европските реформите. Одмаздата не е патот до помирувањето.

Како Претседател на Република Македонија како и до сега ќе продолжам да соработувам со Владата и ќе ги поддржувам суштинските европски реформи кои ќе произлезат од отворена и вистинска јавна дебата и околу кои ќе се постигне широк консензус.

Имаме забрзана динамика и во однос на прашањето за името со соседна Грција. Но, треба да се внимава брзајќи да не излетаме од патот трасиран со Повелбата на Обединетите нации, резолуциите на Советот за безбедност, Времената спогодба и пресудата на Меѓународниот суд на правдата. Бидејќи само ако го следиме тие насоки ќе стигнеме до трајно и одржливо решение.

Но, освен на предизвици, 2018 е и година на можности.

Охрабрува тоа што Балканот е повторно во фокусот на Европската Унија.

Преку својата нова стратегија за проширувањето, Европската комисија може да понуди нова надеж за регионот. Бугарското и австриското претседавање со Унијата може да ја забрза интеграција на регионот. Македонија, пак, ќе биде домаќин на Самитот на Процесот Брдо Бриони каде, покрај инфраструктурното и безбедносното поврзување, земјите од регионот ќе ги усогласат ставовите и за стратегијата за проширувањето.

2018 година е и можност НАТО да ја исправи неправдата од Букурешт и да и го даде заслуженото членство на Република Македонија. Тоа е членство што го заслуживме не само со макотрпните реформи, туку и со суштинскиот придонес кон регионалната и глобалната безбедност преку бројните мировни мисии. Како одговорна членка на меѓународната заедница, подготвени сме да станеме 30-та членка на Алијансата и да ја оствариме целта што си ја поставивме .

Ваквата констелација на настаните остава простор за внимателен оптимизам за европската и евроатлантската интеграција на Македонија.

Драги пријатели,

Членството на Македонија во НАТО и почетокот на преговорите за членство во Унијата позитивно ќе влијаат на регионалната стабилност но и внатрешна сплотеност.

Ова е можност за надминување на поделбите и вложување на целата наша енергија во спроведување на европските реформи за да изградиме функционални институции, да обезбедиме независно судство и владеење на правото, за доброто на нашите граѓани. Тоа е задача и за власта и за опозицијата, и за институциите и за граѓаните. И од таа задача не може да има отстапување.

Свесни сме дека Кантовиот траен мир е можеби само идеал. Сепак, движејќи се кон него, веруваме дека можеме да изградиме посилни функционални институции и просперитетни економии и со тоа да создадеме подобра иднина за нашите граѓани, нашите држави, а со тоа и за нашиот свет.

Со таа порака, на самиот крај, посакувам благосостојба и напредок на вашите држави и народи, а вам лично и на вашите најблиски, многу здравје, радост и успеси.

Ви благодарам.

Почитувани граѓани на Република Македонија,

Во извршувањето на функцијата Претседател на Република Македонија секогаш сум пристапувал одговорно и со целосно почитување на Уставот, законите и интересите на граѓаните на Република Македонија.

На 11 јануари 2018 година, Собранието на Република Македонија го изгласа Законот за употреба на јазиците, без јавна расправа, без научна дебата, без вклученост на академската и експертската јавност и без опозицијата.

Уште пред да биде изгласан, во повеќе наврати укажав дека не е добро кога прашања кои се веќе апсолвирани повторно да се отвораат заради добивање на краткорочни политички поени, а на штета на трајните интереси на Република Македонија и македонскиот народ.

Во последното годишно обраќање потенцирав дека овој закон е донесен со европско знаменце, без притоа да постои европска директива што налага усогласување на македонското законодавство со законодавството на Унијата. Со овој закон, Република Македонија ќе стане можеби единствената европска држава која сама си поставува услови за членство во Унијата кои никој не ги бара. За апсурдот да биде поголем, дури и укажувањата на претставниците на Европската Унија не беа испочитувани и беа игнорирани.

Европското знаменце е злоупотребено за со просто мнозинство да се донесе закон со кој се менуваат системски закони коишто, пак, се носат со двотретинско мнозинство.

Со овој закон се воведува многу скап паралелизам во сите органи на државната власт што води кон нивна целосна блокада и нефункционалност. Во услови на блокада постои опасност да се отвори прашањето за уставното редефинирање и загрозување на унитарноста, суверенитетот и територијалниот интегритет на Република Македонија.

Наместо во духот на дијалогот и соживотот да градиме мултиетничко општество преку праведни и општоприфатени закони, ние донесуваме неправеден и репресивен закон со кој се фаворизира само албанскиот јазик.

Затоа, имајќи ги предвид моите согледувања за неусогласеноста на Законот за употреба на јазиците со Уставот, но и изнесените укажувања на експертската и пошироката јавност за противуставноста на овој закон, а врз основа на член 75 од Уставот на Република Македонија, донесов одлука да не го потпишам указот за прогласување на Законот за употреба на јазиците.

Денес упатив писмо до Собранието на Република Македонија со кое информирам дека не го потпишувам указот за прогласување на Законот за употреба на јазиците. Во прилог на тоа писмо се наоѓа и деталното правно образложение на мојата одлука.

Ги повикувам пратениците на Собранието на Република Македонија внимателно да ги разгледаат моите забелешки. Очекувам од нив одговорно и совесно да постапат, затоа што само така ќе дојдеме до сеопфатно решение за вистинско унапредување на употребата на јазиците, без притоа да се создаваат поделби.

Ви благодарам.

Почитувани граѓани на Република Македонија,

Почитувани пратеници на Собранието на Република Македонија,

Почитуван Претседател на Собранието на Република Македонија,

Почитуван Претседател на Владата на Република Македонија,

Почитувани членови на Владата на Република Македонија,

Почитувани претставници на правосудните органи на Република Македонија,

Почитувани претставници на верските заедници на Република Македонија

Почитуван Началник на Генералштабот на Армијата на Република Македонија

Ценети претставници на дипломатскиот кор,

Претставници на медиумите,

Дами и господа,

Зад нас останува уште една година проследена со продлабочена политичка криза која се одразува врз секојдневниот живот на нашите граѓани. Ова е мое прво обраќање пред новиот парламентарен состав, и за жал, не можам, а да не констатирам дека кризата станува нова нормалност, на која луѓето почнаа да се навикнуваат.

Живееме во период на голема трансформација. Во време – меѓувреме, кое некои го нарекуваат ad interim или interregnum. И додека во светот се водат големи глобални дебати за климатските промени, за одржливоста на развојот, за четвртата индустриска револуција, за вештачката интелигенција, за заканата од невработеност и сиромаштија, нашите дебати се сведоа на фаќање сеир за несреќата на другиот. Македонскиот јавен простор е затруен со говор на омраза, лични фрустрации и желби за одмазда.

На 18 декември 2003 година, претседателот Борис Трајковски се обрати од ова исто место. Во неговото годишно обраќање тој истакна дека загрижуваат „сигналите на политички реваншизам, што се видливи во процесот на рационализацијата на администрацијата или во полициско-судските постапки, кога се добива впечаток дека политичките убедувања на луѓето дополнително ја отежнуваат нивната положба."

Поразително е што денес, 14 години подоцна, ја имаме речиси истата состојба. Наместо со проекти да се натпреваруваат за довербата на гласачите, нашите политички партии се доживуваат како смртни непријатели. Тоа доведе до длабока партизација и поларизација на целото општество.

На граѓаните им е потребно помирување, наместо реваншизам. Барањето на граѓаните е и мое барање.

Ценети присутни,

Процесот на постизборно коалицирање и формирање на нова Влада стана заложник на постизборна платформа од туѓа држава што ги доведе во прашање темелните државни интереси на Република Македонија. Поради Тиранската платформа, политичката криза прерасна и во уставна криза. На виделина излегоа многу недоречености на Уставот за доделување на мандат за состав на влада. Уставната празнина можевме единствено да ја пополниме со повикување на преседанот на претседателот Глигоров од 1992 година. Мандатот го доверив дури откако се создадоа правни услови и ми беа дадени писмени гаранции. Затоа, моите одлуки ги носам во согласност со тие гаранции за заштита на унитарноста, суверенитетот, територијалниот интегритет, независноста и мултиетничноста на Република Македонија.

Предолгата политичка криза се одрази и на економијата. За цела 2017 година имаме раст на БДП од 0,5% што е една од најниските стапки на раст во историјата на македонската економија. Ако едно време бевме меѓу водечките економии во регионот, оваа година најверојатно ќе бидеме меѓу последните. Неизвесната политичка состојба доведе и до значително намален прилив на странски директни инвестиции.


Дами и господа,

Со голема загриженост ја следам и дебатата за ризикот од еколошка криза. Нашите градови се гушат поради загадениот воздух. Надлежните институции на локално ниво, особено Град Скопје, имаат законска обврска да најдат одржливи решенија за овој сериозен проблем.

Истовремено, југоисточна Република Македонија е на нозе. Моите сограѓани, од мојот роден крај, бараат стопирање на изградбата на рудниците Казандол, Иловица, Боров Дол... Тие се повикуваат на фундаменталното човеково право на здрава животна средина. Нивното барање е и мое барање.

Користењето на штетни хемиски методи за експлоатација на природното богатство влијае негативно на животната средина. Поради тоа, очекувам економскиот развој да биде во согласност со принципите на одржливиот развој. Очекувам контролните механизми на државата, во согласност со Просторниот план на Република Македонија 2004 - 2020, да спроведат итни и строги мерки за заштита на животната средина и здравјето на луѓето.

Зборувајќи за загадувањето, не можам, а да не забележам дека освен животната средина загаден е и јавниот и медиумскиот простор.

Вистината никогаш немала толку непријатели како што има денес. Живееме во време на лажна медиумска реалност. Користејќи лажни вести, во Македонија се води војна на перцепции. Интернетот и емитувањето на прилагодени пораки до публиката се новата субверзивна алатка што се користи за обликување на јавното мислење и влијание на изборните резултати.

Главни актери во оваа војна се генераторите на лажни вести и гласини, кои имаат за цел да ја прикријат својата неспособност и да го насочат вниманието кон други. Видовме одредени институции и одговорни лица кои монтираат случаи засновани врз лажни вести и лажни информации. Отидоа до таму, што се обидоа да ме обвинат и мене дека сум планирал да прогласам воена состојба. Наместо, да ја прочитаат глава 7 од Уставот каде се пропишани условите за воена и вонредна состојба, тие се обидуваат да наметнат лажна престава и да креираат перцепција во јавноста за да изградат случај врз основа на измама. За жал, некои новинари и корисници на социјални мрежи преку интернет платформи станаа инструменти за пренос на нивните лаги.

Лажните вести, гласините и планираниот истек на податоци вршат ерозија на институциите. Во изминатите три години, повеќе од 30% од идентитетите на нашите разузнавачи се откриени. Со тоа се предизвикани штетни последици од пропаднати операции во земјата и странство, загрозени се животи и уништена е агентурна мрежа за собирање на податоци.

Крајно време е да се соочиме со вистината дека генерирањето и емитувањето на лажните вести во медимите, на интернет и на социјалните мрежи, без мониторинг и мерки за граѓанска и кривична одговорност, е основа за тензии и конфликт. Оние кои предизвикуваат штети генерирајќи лажни вести мора да сносат одговорност. Позитивните европски примери треба да бидат имплементирани и кај нас.

Но, законот сам по себе не е доволен. Сите ние кои сме избрани од граѓаните треба да дадеме пример. Време е да се врати јавната пристојност во јавната дебата. Нема посоодветно и подобро место за тој процес да започне од овој дом на демократијата. Пример треба да дадат и медиумите. На Република Македонија и е потребно слободно, независно и професионално новинарство, а не медиуми кои функционираат како експонати на политичките партии и пласираат лажни вести.

Затоа, неопходно е да ја подобриме јавната и парламентарната етика, бидејќи тоа е основа за дијалог благодарение на кој може да се превенира поларизацијата и радикализацијата на општеството.

Неопходна е и беспоштедна борба против корупцијата и организираниот криминал. Секој треба да биде одговорен за своите постапки, бидејќи праведното општество се гради со одговорност која не е безлична и општа, туку лична и конкретна. Од друга страна, нашите затвори се преполни, а условите во нив се очајни. Сето ова зборува за состојбата на нашиот правосуден систем.

Во тек се реформите во судството кои треба да се спроведуваат со еминентни, објективни и независни експерти, врз кои нема да се вршат партиски влијанија и притисоци. Само така ќе изградиме независно судство што ќе овозможи вистинско владеење на правото. Без сузбивање на криминалот и на корупцијата, на паразитската бирократија и клиентелизмот ние не можеме да градиме иднина за Република Македонија.

Но, треба да внимаваме правдата да не ја сведеме на политички реваншизам и лична одмазда. Бидејќи, одмаздата води кон нова омраза.

Неопходно е да биде утврдена одговорноста и за оние кои го предизвикале насилството во Собранието на 27 април. Кој постапил спротивно на Уставот и законот треба соодветно да одговара. Но, одговорноста не смее да се генерализира. Освен обврски, граѓаните имаат и права кои мора да се почитуваат – правото на одбрана, имунитет и презумпција на невиност кои се во основата на секоја демократија. За жал, видовме пратеници со лисици без симнат имунитет и граѓани од „Заедничка Македонија" обвинети за тероризам. Не можам, а да не ги поддржам оние кои повеќе од два месеци на мирен и достоинствен начин искажуваа грижа за државните интереси на Република Македонија. Бидејќи, дел од нивните барања беа и мои барања.

Правдата завршува таму каде што реваншизмот започнува. Затоа, потребна ни е правда наместо реваншизам.

Поради тоа, во изминатиов период постојано повикував и на смирување на тензиите. Повикував на ненасилство, на разумно и одговорно однесување. Иницирав дијалог меѓу власта и опозицијата за да се постигне консензус околу државниот интерес на Република Македонија. Мора да ја вратиме културата на политички дијалог. Лидерите на власта и опозицијата треба да имаат нормална меѓусебна комуникација во интерес на граѓаните и во интерес на државата. Најголема одговорност за стабилноста и поредокот на Македонија имаат политичките партии кои го претставуваат мнозинството на припадници на македонската нација.

Почитувани пратеници,

Во државата како политичка заедница е сосема нормално луѓето да не се согласуваат поради различните интереси, потреби, идеи... Но, не е нормално поради тие несогласувања меѓусебно да се уништуваат. Сме имале и ќе имаме промена на власта. Но, не смееме да имаме политички прогон и реваншизам што неминовно завршува во нов идеолошки монизам.

Наместо политички прогон, освета и реваншизам, нам ни треба помирување. А за тоа помирување се потребни три нешта. Прво, законски решенија за обнова или преиспитување на постапките во судските случаи за кои има основани индиции за серозно кршење на човековите права. Второ, утврдување на граѓанска и кривична одговорност кон оние кои политички монтирале случаи. И, трето, отстранување на генераторите на кризи со цел враќање на доверба на граѓаните во институциите на државата.

Барањето на граѓаните е помирување наместо реваншизам. Нивното барање е и мое барање.


Почитувани присутни,

Патот до помирувањето во Македонија води преку правдата, а патот до правдата води преку вистината.

Гледајќи наназад, не само во изминатата 2017 година, туку во изминатите 26 години, ќе забележиме една правилност. Секогаш кога Република Македонија се наоѓала пред клучни одлуки и решенија за кои е неопходен општествен консензус, се јавувале или политички или безбедносни кризи. Кризи кои ја поткопувале довербата, ги парализирале институциите, го делеле општеството и го менувале државното уредување.

Причините за овие кризи се повеќедимензионални. Од блокадите на нашиот европски и евроатлантски пат, преку партизацијата на институциите, па се до бирократизацијата на партиите на власт. Но, речиси сите политички и безбедносни кризи низ кои мина и низ кои сè уште минува Република Македонија имаат еден заеднички именител.

Последнава политичка криза беше можност тој заеднички именител да се разоткрие, демистифицира и конечно, да се деконструира. Овој генератор на политички и безбедносни кризи е препознаен и јасно посочен во итните реформски приоритети на Европската Унија, односно извештајот на Прибе. Цитирам: „Причините за долготрајниот скандал во Република Македонија може да се бараат како во концентрацијата на власт во рамките на националната безбедносна служба (УБК) и во лошото функционирање на механизмот за надзор над УБК."

Со други зборови, жариштето на речиси секоја, па и на оваа политичка криза во Македонија е лоцирано на едно место, а тоа е Управата за безбедност и контраразузнавање и нејзиниот оддел за техничка поддршка.

Од 2015 година до денес препораките на Прибе не се имплементирани. Тоа е основа да се сомневаме дека сè уште постои злоупотреба на системот дека сè уште се монтираат случаи и дека сè уште надлежни институции не постапуваат во согласност со своите законски надлежности.

Уште Алберт Ками рекол дека „ниту една значајна и вредна работа не се воспоставува на лага... Токму каде што се множи лагата, се најавува тиранијата, или таа се продолжува, при што лагата нужно завршува во омраза; лагата е робување на омразата." Но, за жал, ние сè уште сме заложници на оние кои со години монтирале случаи и креирале докази за да докажат лаги, без да сносат никаква одговорност за тоа. Прв чекор кон помирувањето во Македонија е да се сопре и демонтира машинеријата на лаги и злоупотреби.

Не случајно, повеќе од една година упорно повторувам дека приоритет на Владата мора да биде системска реформа во која ќе бидат опфатени субјектите на системот за национална безбедност на Република Македонија.

Некој ќе каже дека тие реформи веќе се во тек. Се предлагаат закони за основање на Оперативна техничка агенција и за следење на комуникациите. На прв поглед, се имплементираат ургентните реформски приоритети на Унијата.

Сепак, тука има неколку проблеми.

Прво, во овој процес отсуствува вклученост и дијалог со субјектите кои носат одлуки за реформите во УБК.

Второ, гледаме парадокс: оние кои треба да се реформираат, сега ни ги водат реформите. Оние кои доаѓаат од театарот на генерирање кризи, сега ни нудат решенија за излез од кризи. Семејните врски и конфликтот на интереси на персоналот во УБК се основа за злоупотреба и несовесно работење во службата.

Трето, со предлог-законските решенија не се отстрануваат забелешките на високите експерти на Европската Комисија. Можноста за злоупотреба и несовесно работење останува непроменета.

Милан Кундера, ваквиот однос би го дефинирал како неподнослива леснотија на владеење со наследените механизми кои континуирано се злоупотребувале во минатото. Или, да го парафразирам Блез Паскал: ако една држава не е способна да му даде сила на праведниот закон, тогаш таа држава ќе ја озакони неправедната сила.

Како Претседател, сакам да видам неодложно спроведување на реформите. Во интерес на времето, решенијата се наоѓаат во постојниот Закон за внатрешни работи, каде одговорното лице уште сега може да иницира измена на внатрешните акти за да ја промени структурата на УБК и да го издвои Одделот за оперативна техника како самостојна организациона единица во состав на МВР. Ништо не го спречува уште сега да пропише посебни услови за работните места на полициските службеници, кои вршат и водат постапки за следење на комуникации и полициски операции. Со тоа веднаш ќе отстрани дел од суштинските забелешки на Прибе до наоѓање на општоприфатлив модел за следење на комуникации.

Научените лекции од минатото посочуваат дека отсуство на ветинг- процедури и кодекс на професионална етика во комбинација со семејни врски меѓу високите политичари и високите функционери во УБК е формула за злоупотреба на службената положба и несовесно работење.

Субјектите на системот за национална безбедност и одбрана, но и дипломатијата, мора да воведат кодекс на професионална етика за превенција на конфликт на интереси меѓу персоналот и член на неговото потесно семејство со странски амбасади, странски корпорации, граѓански организации и фондации кои се приматели на странска помош.

Понатаму, безбедносната проверка во пракса се покажа како селективно средство за елиминација на неистомисленици и конкуренција. Безбедносниот сертификат без полиграфско тестирање е нецелосен. Затоа, одговорните лица кои управуваат со државните органи мора да спроведат мерки за враќање на довербата во институциите.

Конечно, ништо не ги спречува одговорните лица кои управуваат со институциите да иницираат измена на актите со кои се пропишува систематизација на работните места и употреба на средства и методи за да спроведат рамка за имплементација на ветинг-процедури со задолжително полиграфско тестирање и форензика врз персоналот и изворите. Целта е контрола на интегритетот и професионалната оцена заради спречување на злоупотреба, односно не спроведување на законската надлежност.

Затоа, ако навистина сакаме да се помириме, треба да ја вложиме енергијата во системските реформи во согласност со препораките на Прибе. Очекувам Владата како предлагач и Собранието, внимателно да го проучат извештајот на Прибе и дословно да ги применат препораките за контрола над службите за безбедност. Ако навистина сакаме европска иднина, тогаш мора да ги примениме препораките на Европската Унија.

Почитувани присутни,

Ќе ве потсетам дека Европската Унија во извештајот на Прибе и во сите свои извештаи не бара реваншизам, туку реформи. Тие реформи треба да ни донесат меритократија наместо паразитска бирократија, прагматизам наместо клиентелизам и чесност наместо корупција.

Реформите можат да бидат успешни само ако за нив е постигнат широк консензус и од власта и од опозицијата. Одговорете ми, како ќе се носат системски закони без учество на опозицијата?

Ќе ве потсетам дека македонските граѓани не бараат реваншизам, туку реформи. Нивното барање е и мое барање.

Почитувани сограѓани,

Армијата на Република Македонија во 2017 година успешно ја изврши својата уставна и законска мисија. Особено сакам да ја истакнам улогата на нашата Армија во заштитата на нашата јужна граница од заканата од илегална миграција како и нејзиниот придонес во глобалната безбедност со нашето учество во меѓународните мировни операции.

Се менува геополитичката слика на светот. Суровиот 21 век е време на сложени војни со сајбер-закани. Глобалните климатски промени, верската радикализација која е во подем, воените вештини на терористичките борци, безбедносните ризици од илегалната миграција и нелинеарното војување на секој против секого се заканите со кои се соочуваме.

Како врховен командант на вооружените сили веќе истакнав дека идната мисија на Армијата на Република Македонија ќе се состои во четири задачи.

Првата задача на Армијата ќе биде заштита на територијалниот интегритет и границите од илегална миграција и учество на АРМ во мировни операции на Обединетите нации во регионите од каде доаѓаат заканите. Потсетувам дека веќе 29 месеци сме во постојана прогласена кризна состојба за заканата од илегална миграција. Имаме превземена обврска за спроведување на одлуката на Европската Унија за да го држиме затворен Балканскиот коридор.

Второ, поддршка на полицијата во борба против урбаниот тероризам на целата територија. Оние кои од Македонија заминаа како екстремисти, сега се враќаат како терористи кои ги радикализираат нашите млади. Затоа, мора да има цивилно-воена соработка заради намалување на радикализацијата.

Трето, поддршка на кризниот менаџмент во справување со природни непогоди и загадувања.

Конечно, четвртата улога на Армијата ќе биде развој на сајбер-одбраната и градење на систем на превенција и заштита на критичната инфраструктура.

Како Врховен командант се залагам за зголемување на буџетот на Армијата на 2%, со што ќе се подобри животниот стандард на припадниците на Армијата и ќе се спроведе нејзиното модернизирање. Ова го бараат новите безбедносни предизвици и нашите аспирации за членство во НАТО.

Дами и господа,

Споделената надлежност што како Претседател ја имам со Владата подразбира дека треба да сме упатени заедно да работиме за решенија за доброто на граѓаните и да ги штитиме државните интереси. Разбирливо, на врвот на нашата заедничка агенда се интеграциите.

Минувајќи низ исклучително сложен внатрешно-политички период, за Македонија најголем приоритет беше да опстои на европскиот пат. Затоа во однос на надворешно политичките активности, Република Македонија континуирано придонесува во зацврстување на националната и европската агенда во чиј фокус е интеграцијата и безбедноста на европскиот континент.

Пред предизвиците поставени од внатрешната криза и потребата за унапредување на меѓусоседските односи, Република Македонија годинава беше посветена на две паралелни стратегии. Со внатрешни реформи и надворешна кохезија треба повторно да ја постигнеме позицијата на регионален лидер. При сите активности и средби ги потврдувавме и унапредувавме партнерствата и укажувавме на политичката подготвеност за постигнување на внатрешно политичка стабилност и регионална соработка.

Очекуваме Европската Унија да ја потврди својата политика на отворени врати. Република Македонија заслужено очекува на следниот самит да добие безусловена препорака и отпочнување на преговорите за полноправно членство. Со овој чекор, Унија de jure ќе ја препознае рамноправната и партнерската позиција на нашата држава кон градење на обединета, слободна и мирна Европа.

Покрај европската интеграција, Република Македонија во континуитет покажува дека е доверлив стратешки партнер на НАТО Алијансата. Наредната 2018 година ќе се навршат две годишнини поврзани со НАТО: 25 години од едногласната одлука на Собранието од 23 декември 1993-та за стапување на Република Македонија во НАТО. И, 10 години од големото изневерување на нашите надежи на НАТО Самитот во Букурешт. Наредната 2018 година е можност НАТО да ја исправи неправдата од Букурешт. Тоа е историска шанса конечно да го завршиме она што го започнавме пред четврт век.

Сè додека мнозинството на граѓани ги поддржуваат овие стратегиски цели, ние сме должни да ги почитуваме. Но, треба да имаме предвид дека краткорочните интереси на нашите партнери не секогаш кореспондираат со интересите на Република Македонија.

Амбивалентноста кон Македонија денес е основа за нови кризи утре. Единствен начин Македонија да се врати во нормала е ако час поскоро влезе во НАТО и добие датум за почеток на пристапните преговори со Унијата.

Дами и господа,

За жал, одново се појави популизмот со неговото негативно влијание врз добрососедските односи.

Веќе ја спомнав Тиранската платформа која беше популистичко мешање во внатрешните работи на Република Македонија. Имавме и контраразузнавачка измама во односите со Србија. Сè уште ги чекаме доказите од официјален Белград за наводното македонско офанзивно разузнавачко дејствување против српските дипломати.

Владата на Косово, пак, одлучи да определи финансиска помош за актерите ангажирани во насилните и терористичките акти во Гошинце и Куманово. Така ли косовската влада ја изрази благодарноста за згрижувањето на над 350.000 косовски бегалци во 1999-та, признавањето на косовската независност, и вклучувањето на Косово во регионалната соработка?

Лидерите од регионот мора да извлечат поука од сево ова. Потребно е внимателно да се одмерува секој збор. Избегнувањето на острата реторика е особено важно во претстојниот период кога многу од земјите во регионот влегуваат во нов изборен циклус. Една неумесна и популистичка изјава може да предизвика политички земјотрес во целиот наш регион.

Почитувани присутни,

Регионалната соработка е императив во градењето на добрососедските односи. Учествувавме на повеќе значајни состаноци во рамки на процесот за соработка во Југоисточна Европа, Брдо-Бриони и Самит 100. Република Македонија ја продолжи политиката на градење на добрососедски односи врз основа на принципите на отвореност и взаемно почитување на внатрешните и надворешните политички приоритети на секоја држава во регионот.

Следствено, поаѓајќи од сличните политички, економски и безбедносни предизвици со кои се соочува регионот, од клучна важност е претстојниот самит на Процесот Брдо-Бриони чијшто домаќин ќе биде Република Македонија. Позициониран меѓу формализирањето на стратегијата на ЕУ за проширување и Самитот ЕУ-Западен Балкан во Софија, овој самит ќе претставува можност земјите од регионот да ги усогласат ставовите за регионалната стратегија на ЕУ. Во фокусот на Самитот ќе биде и безбедносното поврзување на регионот. Заканите со кои се соочуваат земјите се преку гранични и интегрирани, за разлика од регионалниот одговор. Затоа, безбедносната поврзаност треба да се промовира како нова синтагма во регионот.

Ја поздравувам посветеноста на Владата на процесот на изнаоѓање на решение за прашањето за името. Надминувањето на ова прашање суштински ќе влијае на стабилноста и просперитетот на целиот регион. Но, истовремено, повикувам на претпазливост. Поради моето осумгодишно искуство, јас не сум ниту оптимист ниту песимист, туку реалист со искуство. Реалноста е дека решението за прашањето на името стана заложник на бирократијата на НАТО и ЕУ. Затоа, решение за разликата околу името со Грција може да се бара само во рамките на Обединетите нации, каде сме рамноправни. Заемно прифатливото решение мора да го почитува нашиот национален идентитет. Не може да се лицитира со идентитетот на граѓаните и уставното име на државата. Неопходно е стриктно придржување до рамката во која се водат разговорите – Повелбата на Обединетите нации, резолуциите на Советот за безбедност, Времената спогодба и пресудата од Меѓународниот суд на правдата. Мора да продолжиме да инсистираме на почитување на меѓународното право и меѓународно преземените обврски, бидејќи тие даваат предвидливост и сигурност во светскиот непоредок.

Ја поздравувам конструктивноста во мерките за градење доверба меѓу двете држави. Истовремено, повикувам на нивно проширување со нови содржини. Не постои подобра мерка за градење на доверба во целиот регион од изградбата на Балканскиот канал Дунав-Морава-Вардар. Овој канал засекогаш ќе го промени нашиот регион и ќе го подобри животниот стандард на граѓаните. Јас стојам зад оваа идеја, и веќе имам разговарано со српскиот претседател и грчкиот премиер. Затоа, ја повикувам Владата најитно да формира експертски тим кој веднаш ќе започне да работи со српските и грчките власти за реализација на овој проект.


Почитувани присутни,

Од првиот ден на мојот прв мандат се залагам за унапредување на добрососедските односи со сите соседи, и тоа врз основа на принципите за заемно почитување, помош и поддршка. Затоа ја поддржав иницијативата за преточување на Декларацијата за добрососедство од 1999 во Договор за пријателство, добрососедство и соработка со Република Бугарија. Како соседи ние сме природно упатени на меѓусебна соработка. Договорот е резултат на компромиси кои не можат секого да задоволат. Но, за да ја исполни целта, овој договор треба да се гледа од аспект на иднината, а не на минатото. Тоа е договор на заедничката историја на двете држави и нивните народи, и се однесува на периодот од признавањето на Република Македонија од страна на Република Бугарија, односно од 1992 година. Ги повикувам двете влади да придонесат кон исполнувањето на целта на Договорот.

Договорот создаде амбиент за поголема отвореност и соработка и меѓу црквите. Иако сум верник, сепак сум Претседател на секуларна држава, која е одвоена од црквата. Не се мешам во работата на црквите, но како и секој верник очекувам Македонската православна црква – Охридска Архиепископија да биде рамноправен дел од православната екумена.

Ценети присутни,

Во услови на геополитички тектонски поместувања, неопходно е внимателно и балансирано градење на односите со постојаните земји-членки на Советот за безбедност на Обединетите нации. Понатаму, градење односи со земјите со кои имаме договори за градење на стратегиско партнерство, односно Соединетите Американски Држави и Турција. Очекувам дека Владата ќе продолжи и со градење на стабилни политички и економски односи со државите од евроазискиот регион преку различните механизми, како што е Иницијативата 16+1 на Народна Република Кина, но и со Австралија и земјите од Јужна Америка и Африка, особено со земјите во кои е присутна македонската дијаспора.

Евидентна е потребата од враќање на достоинството во дипломатската професија. Во изминатиов период се залагав со Владата да бидат договорени неопходните стандарди за професионализам во дипломатијата. Принципите на професионалност, одговорност и меритократија треба да бидат главен белег во дипломатијата. Од тие причини барам, македонските амбасадори првенствено да ги штитат интересите на Република Македонија и да се грижат за нејзината безбедност, стабилност и благосостојба. Истовремено, неопходно е да се извршат промени во функција на зајакнување на соработката и координацијата меѓу Министерството за надворешни работи, Министерството за одбрана и Агенцијата за разузнавање. Само на овој начин Република Македонија во своите надворешни односи ќе зборува во еден глас. Како резултат на овие разговори очекувам дека деновиве ќе биде упатена и првата група на професионални дипломати кои соодветно ќе одговорат на надворешно-политичките предизвици за кои зборував.

Почитувани сограѓани,

Централното прашање со кое се соочува секое општество и секоја држава е дали слободата и поредокот можат да опстанат заедно. Тензијата меѓу слободата и поредокот се надминува само на еден начин, а тоа е преку праведни и општествено прифатени закони. Законите, пак, создаваат општествена реалност, дефинирајќи што е правилно и прифатливо, а што не е.

Реформаторот можеби е во право за она што е погрешно, но, не секогаш е во право за она што е правилно. Едно од тие прашања е Законот за употреба на јазиците.

Со овој закон, заради краткорочни политички поени се доведуваат во прашање трајните интереси на Република Македонија и македонскиот народ.

Прво, барањето за двојазичност е апсолвирано со амандманот 5 од Уставот на Република Македонија, кој произлезе од Рамковниот договор, каде се регулира прашањето за службениот јазик во Република Македонија.

Колку што е опасно неспроведувањето на Рамковниот договор, толку е опасно и излегувањето од рамката што тој ја предвидува. Ќе потсетам дека Република Македонија е унитарна држава на сите нејзини рамноправни граѓани, Македонци, Албанци, Турци, Срби, Власи, Роми, Бошњаци, христијани, муслимани, Евреи и атеисти. Тоа е она по што сме различни од другите.

Второ, за еден предлог-закон да има европско знаменце, неопходно е да постои европска директива што налага усогласување на македонското законодавство со законодавството на Унијата. Таква директива не постои. Со овој закон Република Македонија ќе стане можеби единствената европска држава која сама си поставува услови за членство во Унијата кои никој не ги бара.

Трето, нема прецизна терминологија околу тоа што е официјален јазик, службен јазик и јазик во службена употреба. Ваквата непрецизност неминовно ќе се одрази на имплементацијата.

Четврто, законот е репресивен.

Петто, оние кои тврдат дека предлог-законот е во согласност со Уставот и законите, ќе ги прашам: во согласност со чиј Устав и чии закони? Како Претседател во мојот Кабинет имав консултации со правни експерти, уставни судии, академици, универзитетски професори, лингвисти. По извршените консултации можам да кажам дека Законот за јазиците не преставува закана по македонскиот јазик. Тој преставува закана по унитарноста на државата. Овој предлог-закон го крши најголемиот закон на државата, а тоа е Уставот на Република Македонија. Кога ќе се прекршат големите закони, не добивате ниту слобода, ниту анархија. Наместо тоа, добивате многу мали закони за да го оправдаат кршењето на големите закони.

Наместо во духот на дијалотот, вклученост и соживотот да градиме мултиетничко општество преку општоприфатени закони, ние носиме репресивни закони без политички дијалог, без вклученост на научната и експертската јавност.

За прашања кои задираат во унитарниот карактер на Република Македонија, за прашања кои задираат во правата и надлежностите на системските закони, мора да постои вистинска јавна дебата и најширок можен консензус.

Охрабрува што новата Влада најави дека конечно, во 2019 година ќе се спроведе попис на населението. Тоа ќе ни овозможи да добиеме реална слика за внатрешно-политичка состојба и основа за правата и обврските на граѓаните и државата.

Мојата одлука за Законот се заснова врз дадените писмени гаранции за заштита на унитарноста, суверенитетот, територијалниот интегритет, независноста и мултиетничноста на Република Македонија. Законот за употреба на јазиците мора исклучиво да биде во согласност со Уставот и усогласен со законите на Република Македонија.

Јас сум Претседател на сите граѓани и сакам унапредување на употребата на јазиците на сите заедници, вклучително и на албанскиот јазик. Затоа, ги повикувам лидерите на сите парламентарни партии прво да ги слушнат експертите и да направат квалитетен закон што нема да биде оспорен. Ги повикувам да направат закон што ќе понуди сеопфатно решение што вистински ќе ја унапреди употребата на јазиците, без притоа да создава поделби.

Денес, со примена на современи технологии и дигитални платформи веќе има и решение за унапредување на употребата на јазиците без притоа да се предизвика бирократска парализа и поделба. Само така сите ние од овој процес ќе излеземе и посилни и посплотени.

Дами и господа,

Пред само четири дена Собранието го усвои предлог-законот за ратификација на Конвенцијата на Советот на Европа за спречување и борба против насилството врз жените и домашното насилство, позната како Истанбулска конвенција. Ги поздравувам искрените и добронамерни заложби за борба против насилството врз жените и семејното насилство. Не може да има праведно општество сè додека се врши насилство врз жените.

Сепак, во изминатиов период до мене стигнаа писма со загриженост во кои се посочува дека одредени членови на Конвенцијата се контроверзни и истите не би требало да станат дел од македонскиот правен систем без консултација со пошироката експертска јавност.

Внимателната анализа покажува дека нејзината ратификација со себе носи и одредени ризици. Преку родовата перспектива, Конвенцијата воведува нова и неконвенционална дефиниција на родот како општествен конструкт што е независен од биолошкиот пол и што може да се менува според волјата.

Меѓу другото, тоа отвора можност и на тригодишни деца во градинка да им биде наложувано за машкиот и женскиот пол да размислуваат во родово неутрални термини. Нивните родители речиси ќе немаат никаков начин да го изразат своето лично гледиште. Со тоа ќе се наруши не само фундаменталното човеково право на родителите да ги воспитуваат своите деца во согласност со своите морални вредности, туку ќе се наруши и еден од основните принципи на воспитување на младите генерации во сите ери и во сите цивилизации.

Парадоксално, сето ова се прави во име на слободното, отворено општество. Но, да не заборавиме дека слободното општество е пред сè морално достигнување. Без споделени морални вредности и врз нив втемелени општествени институции, општеството се распаѓа.

Носечката поента на Конвенцијата е неспорна, бидејќи се однесува на борбата против насилството врз жените и домашното насилство, кое секогаш и секаде треба да подлежи на осуда и санкција.

Но, воведувањето на ново поимање на родот и полот без отворена јавна дебата со родителите, педагозите, психолозите и сите оние кои се вклучени во образувањето на младите ќе доведе до наметната толеранција, без вистинско и искрено почитување на различноста.

Македонските граѓани бараат и заслужуваат отворена јавна дебата за можните последици од ваквите законски решенија. Барањата на граѓаните се и мои барања.

Почитувани пратеници,

Вчера, на 25 декември се навршија точно 114 години од денот кога во 1903-та во Софија од печат излезе едно од најзначајните дела за Македонија. На вчерашен ден од печат излезе „За Македонцките работи" од Крсте Петков Мисирков. Но, зошто го спомнувам Мисирков? Бидејќи има многу паралели.

И тогаш, како и денес се присутни лажните вести и пропаганди.

И тогаш, како и денес, нашиот идентитет бил доведуван во прашање.

И тогаш, како и денес, актуелно било прашањето за македонскиот јазик. Мисирков нè потсетува дека сме должни да го чуваме нашиот јазик, зашто тој е наш исто така како што е наша татковината.

И тогаш, како и денес, македонското ткиво било раскарано. Пораката на Мисирков е дека сплотувањето може да настане само со компромис меѓу идеолошките противници, а не со капитулирање на едните пред другите.

И тогаш, како и денес, актуелни биле европските реформи за Македонија. Ако тогаш други требало да ни спроведуваат реформи, денес, ние сами треба да ги спроведеме. Унијата може да ни ги посочи предизвиците и да ни препорача решенија, но не може да ги спроведе реформите наместо нас. Наша обврска е да изградиме функционални институции и да обезбедиме независно судство и владеење на правото.

И тогаш, како и денес, актуелно било прашањето за моралот. Мисирков верувал дека лидерите треба да се посветат на моралното и умственото усовршување на своите граѓани. Наместо тоа, денес се прават обиди да се отстранат токму оние морални кочници што ни овозможиле да опстанеме.

Конечно, и тогаш, како и денес, сличен е односот кон делото на Мисирков. Уште мастилото меѓу кориците не било исушено, а речиси сите примероци од книгата „За Македонцките работи" биле веднаш запленети и уништени од оние кои не можеле да ја поднесат вистината. За жал, повеќе од еден век подоцна, на сличен начин се однесуваме кон нашите неистомисленици.

Тој вели „историјата му помага на секој народ да си ги види грешките што ги има правено и да се чува да не се повторуваат." А сепак, постојано ги повторуваме. И покрај сите наши етнички, религиски, идеолошки и политички разлики, имаме едно нешто што не држи заедно – а тоа е државата. И токму државата ја поткопуваме заради дневно-политички агенди, мобилизирање на гласачи, освојување или задржување на власта.

Затоа, крајно време е правилно да го разбереме Мисирков. Тој нè повикува самостојно и критички да погледнеме на самите себе и на нашите интереси. Нè повикува да ја отстраниме меѓусебната недоверба, да го надминеме меѓусебното непријателство и да се сплотиме околу државните интереси на Македонија и интересите на македонските граѓани. Интересите на државата и на граѓаните се и мои интереси.

Сето ова, можеме да го постигнеме само со сериозни структурни реформи во образованието на Република Македонија прилагодено на потребите на 21 век. При ова, посебен акцент би ставил на потребата од зајакнување на патриотизмот, отвореноста на умот, креативноста и иновативноста.

Почитувани пратеници,

Додека ние се бавиме со прашања од 19 и 20 век, додека зборуваме дека треба да се прилагодиме на предизвиците на 21 век, не сме ни свесни дека генерациите кои сега се раѓаат ќе го доживеат 22 век.

Но, од нас зависи дали тие наши деца, 22 век ќе го дочекаат со сопствена унитарна и функционална држава. Држава што ќе ги гарантира и штити нивните права и слободи и ќе им биде прибежиште од глобалните безбедносни бури. Или, пак, во наследство ќе им оставиме слаба и нефункционална држава со партизирано општество кое е длабоко поделено по речиси секоја основа.

Ве повикувам за секој предлог-закон што ќе го разгледувате и за секој збор што ќе го изговорите од оваа говорница да размислите не што тоа значи за следните избори туку како тоа ќе се одрази на наредните генерации.

Нивните барања треба да се моја и ваша обврска.

Ви благодарам.

Почитувани стопанственици,

Дами и господа,

Драги пријатели,

Неколку години по ред сум покровител на доделувањето на Признанието за македонски квалитет. Зад ова Признание стои огромна работа, посветеност и визија за промоција на квалитетот и македонската традиција.

Се вели дека квалитетот не е случаен чин, туку постојана навика. Во тоа има голема вистина. Како општество ние ќе успееме само ако стекнеме навика да создаваме квалитет.

Сојузот на стопански комори постојано вложува во унапредувањето на економскиот раст на компаниите и помага во реализација на нивните визии. Со тоа придонесува кон правилно насочување на економските текови и градење на економската стабилност во земјава.

Комбинирајќи го економскиот развој и македонскиот идентитет вие создавате национален успех со кој се гордееме. Со поддршка од државните институции, бизнис секторот забрзано ќе не движи во нова декада на успешна Македонија.

Македонската економија не е голема, но затоа е отворена. Ако сакаме да го одржиме долгорочениот раст и развој, неопходни се неколку чекори. Пред се, потребно е да ја поддржуваме извозната ориентација на домашните компании. Понатаму, ако мудро менаџираме со националните ресурси, ако ги унапредуваме домашните бизниси и истовремено вложуваме во одржливост и унапредување на странските инвестиции во земјата, ќе оствариме успех.

На светскиот пазар мора да бидете препознатливи по одличниот квалитет, конкурентната цена, зашто таму нема толеранција за импровизација. Во таа смисла, охрабрува фактот што повеќе македонски компании постигнаа значајни резултати и во земјава и во странство. Со тоа само и ја отежнаа работата на комисијата која требаше да ги избере најдобрите од најдобрите.

Ова признание е дотолку позначајно бидејќи се доделува во период кога и светската, европската, па и нашата македонска економија се уште се соочуваат со последиците од глобалните кризи и предизвици. Регионалните проблеми бараат регионални решенија. Стопанските комори можат да направат многу за изнаоѓање решенија. Како куќа на бизнисот, Комората треба да има клучна улога во обезбедувањето поддршка на компаниите кои се стремат кон успешен настап на странските пазари. Како Претседател на Република Македонија, ја користам секоја прилика за промоција на македонските компании и нивните производи и услуги на постоечките и нови пазари. Бидејќи верувам дека од успешниот пласман на македонските производи и услуги зависи просперитетот на Македонските бизниси.

Со задоволство можам да кажам дека овие 10 компании неуморно работат за да му покажат на светот дека големината на една земја не го ограничува потенцијалот за да создаде успешни светски брендови. Најдобро е кога други зборуваат за вашиот бренд ,а вие сте препознатливото лице на економијата на нашата држава.

На самиот крај, им честитам на годинешните добитници, а на другите членки на Сојузот на стопански комори им посакувам следната година да остварат одлични резултати.

Ви благодарам.