Почитуван генерален директор на УНЕСКО г-ѓа Бокова
Ценети екселенции,
Дами и господа,

Ми претставува чест, како претседател на Република Македонија да се обратам на овој историски настан. Ја користам оваа можност, уште еднаш да го пренесам длабокото сочувство од македонските граѓани до граѓаните на Франција.

Мора да бидеме искрени.

Тешко е да зборуваме за образованието, науката и културата во моменти кога Париз е завиткан во црно.

Тешко е да зборуваме за културното наследство и одржливиот развој кога сеуште не пресушиле солзите на семејствата на загинатите.

Но, токму затоа што е тешко, ние мора да зборуваме за овие нешта, бидејќи тие се дел од нашиот одговор на терористите.

Големиот наратив на човечката историја е одбележан со судирот меѓу градителите и рушителите, меѓу создавачите и уништувачите, меѓу уметниците и цензорите, меѓу бранителите и непријателите на различноста, меѓу оние кои го пренесуваат и оние кои го забрануваат знаењето.

Денес, во нашата епоха во која глобалната поврзаност достигна невидена брзина, обем и опсег, сите ние сме сведоци, но и учесници во судирот меѓу глобалната цивилизација и глобалниот хаос, меѓу поредокот и непоредокот.

Веќе 70 години, во центарот на таа борба се Обединетите нации и УНЕСКО. Пред два дена, тука, во Париз, започна нова етапа во таа борба. Пред два дена, тука, во Париз, не беше нападната само Француската Република, туку целиот цивилизиран свет.

Денес, нашиот цивилизиран свет преку УНЕСКО дава дел од својот одговор. Нема да им дозволиме на терористите да ни ги одземат мирот, слободата и правдата.

Дами и господа,

Во рамките на Обединетите нации постојат бројни специјализирани агенции кои се занимаваат со прашања поврзани со егзистенционалните потреби на човекот, како што се храната, водата, животната средина... Но, во фокусот на УНЕСКО се оние нешта кои, условно речено, не се неопходни за живот, но без кои животот би бил тешко поднослив.

Зошто? Бидејќи, основна одлика на нашиот човечки живот е длабоката потреба за смисла и за припадност. А чувството за припадност не лебди во воздух.
Припадноста се гради преку образованието што нè воведува во светот, преку луѓето со кои комуницираме, музиката во која уживаме, уметноста на која ѝ се восхитуваме, науката што ни ги проширува видиците и сето она што го дефинира нашиот светоглед. Културното наследство ни помага во нашата потрага по смисла и припадност во ова време на нов светски непоредок.

Заштитувајќи го културното наследство, ние едноставно признаваме дека светот не започнува и не завршува со нас.

Ценети екселенции,

Република Македонија припаѓа на културниот мозаик на човештвото обединето во УНЕСКО. Во УНЕСКО ние се чувствуваме како во свој дом. Заедно постигнавме многу. Ќе издвојам само неколку моменти.

Го заштитуваме и го промовираме природното и културното богатство на Охридскиот регион. Со неговите неолитски населби, древни ѕидини, ранохристијански базилики, византиски фрески и икони и отоманско наследство, Охридскиот регион е пресек на милениумското човечко живеење на културната раскрсница во симбиоза со природата.

Во 2008-та го отворивме Регионалниот центар за дигитализација на културното наследство за да го споделиме богатството од Југоисточна Европа со светот.

Во 2013-та Институтот за земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија од Скопје прерасна во единствен Институт на УНЕСКО во светот посветен на заштитата на културното наследство од ризици од големи земјотреси.

Со УНЕСКО ја одбележавме 100-годишнината од раѓањето на мајката на 20 век – скопјанката Мајка Тереза. Заедно ја прославивме 50-годишнината од Струшките вечери на поезијата, еден од најстарите поетски фестивали во светот, кој е дом и на бројни нобеловци.

Но, УНЕСКО ни помогна и во тешките мигови, кога во 2009-та гореше манастирот Св. Јован Бигорски.

Заедно се бориме против недозволената трговија со културните добра.

Како членка на Извршниот одбор во изминативе четири години, доследно се залагавме за зајакнување на меѓународната улога на УНЕСКО.

Организацијата е посветена на образованието на младите, а образованието се пренесува преку јазикот. Наредната, 2016-та одбележуваме 1100 години од упокојувањето на сесловенскиот просветител св. Климент Охридски. Тоа ќе биде можност да се навратиме на корените на словенската писменост. Кон иницијативата на Македонија се приклучија Бугарија, Полска и Русија. Заедно ќе го промовираме делото на овој голем светител и учител, чие наследство е вградено во словенските јазици говорени од 315 милиони луѓе низ светот. Една од неговите универзални пораки е дека треба да се престигнуваме во добрина, бидејќи добрината денес ни е потребна повеќе од кога и да е порано.

Ценети присутни,

Пред 11 века, над Охридското Езеро се издигна манастирот Св. Наум Охридски. Со векови овој христијански манастир е место каде и христијаните и муслиманите го слават Бога под ист покрив. И не е единствениот. Во Македонија има многу вакви мултирелигиозни верски објекти кои се израз на македонскиот модел на соживот и на почитување и прифаќање на различноста. Ние различноста не ја сфаќаме како закана, туку како потенцијален извор за збогатување на нашата култура и идентитет.

Македонија не е единствената држава со вакво наследство. Балканот е пребогат цивилизациски коридор што ги поврзува Истокот и Западот, Северот и Југот.

Но, дами и господа, постои сериозна опасност Македонија наскоро да биде една од ретките земји со ваков пример.

На бројни, духовно и културно, богати региони денес им се заканува опасност да потонат во духовна и културна беда.

Пред само три месеци, на 21 август 2015 година, ИСИС уништија токму таков манастир во Сирија. Манастирот Св. Елијан не беше на листата на светското културно наследство и ретко кој надвор од Сирија знаеше за него. Но, наместо магнет за туристи, овој манастир бил жива врска меѓу локалните христијани и муслимани. Денес, овој и многу други слични духовни центри на Блискиот Исток се само рушевини. А со рушењето на овие свети места, се руши соживотот меѓу религиите.

Културното наследство е многу повеќе од туристичка атракција. Тоа е темелот врз кој се надградува зданието на целата човечка цивилизација. Без тој цврст темел, нашите нови материјални и нематеријални градби би биле положени во жив песок и неминовно би потонале во заборавот на времето.

Во овој глобален непоредок, неповратното уништување на наследството на Блискиот Исток е еднакво на поткопување на темелите на нашата човечка цивилизација.

Кога на Блискиот Исток започна систематското уништување на цели заедници, на нивните домови и светилишта, светот немаше линија на помал, туку на најмал отпор. Заборавивме дека тоа не е само нивно, туку и наше минато.

Сега сме 2015 година во која ја утврдуваме агендата за одржлив развој преку намалување на ризиците од катастрофи и од климатски промени. Но, како што немаме резервна планета, исто така немаме ниту резервна цивилизација, ниту резервно минато. Ако така се однесуваме кон минатото, тогаш каква ли ќе ни биде иднината?

Со нашата неодлучност ги оставаме идните генерации посиромашни за сето она што ние не успеваме да го заштитиме.

Низ историјата имало и градители и рушители. И не е првпат рушителите да имаат свои 5 минути.
Кога пред 70 години ги основавме Обединетите нации и УНЕСКО, си ветивме дека веќе нема да бидеме пасивни набљудувачи на злото. Но, повторно им се гледа низ прсти на рушителите.

Далеку од тоа да ја споредуваме вредноста на човечките градби и човечкиот живот. Но не смееме да изумиме тоа наследство е дел од културната ДНК на човештвото.

Дами и господа,

Каде скршнавме од патот и како се изгубивме во овој лавиринт?
Како дозволивме насилство насочено против сегашната, но и против минатите и иднините генерации?

Водени од идејата дека „човекот е мерка на сите нешта" направивме погрешна пресметка. Влеговме во трка за напредок и нови откритија, која се одвива паралелно со трката за нерамномерна експлоатација на ресурсите. Трка во која единственото правило е дека нема правила.

Го прегрнавме напредокот, но притоа ја отфрливме традицијата.

Станавме преносители на глобалната пандемија на вирусот познат како homo consumericus.

Се обидовме да ја градиме и да ја развиваме нашата современа цивилизација без етика.

Станавме виртуози на политичката коректност. Ја плакнеме совеста тврдејќи дека сме толерантни, заборавајќи дека се толерира она што се мора, а се почитува и се прифаќа она што се сака.

Ја маргинализиравме религијата, заборавајќи дека најголем дел од луѓето во светот веруваат во трансцедентното.

Слободите и правата ги одвоивме од должностите и одговорностите.

Каде нè доведе сево ова?

Во изминатите децении, многу глобални и регионални организации, за жал, беа заведени од идејата дека религијата е мода што одминува, и решија да ја маргинализираат. Но, не и УНЕСКО.
Многу организации ја демонизираа религијата како причина за конфликтите во светот. Но, не и УНЕСКО.

УНЕСКО правилно разбра дека причините за конфликтите не треба да се бараат во религијата, туку во злоупотребата на религијата. Бидејќи насилството, во името на религијата, е насилство против религијата.

Дами и господа,

Наспроти оние кои сметаа дека светот сè повеќе се секуларизира, гледаме дека светот сè повеќе се десекуларизира, без притоа да се хомогенизира.

И ако светот станува повеќе, а не помалку религиозен, тогаш, лекот против религиозното насилство не може да се бара во помалку религија, туку во повеќе меѓурелигиски дијалог.

УНЕСКО навреме ја препозна оваа потреба. Затоа, кога во 2003 година Македонија го иницираше првиот Форум на дијалогот меѓу цивилизациите, тоа го направи во соработка со УНЕСКО.

Овој форум на лидери од Југоисточна Европа ни помогна да се сетиме дека, колку и да сме различни, сите ние сме дел од заедничкиот балкански културен простор.

За жал, Дијалогот замре тогаш кога беше најпотребен – кога Европа одново се соочува со рецидив од својата стара болест – ксенофобијата. И не само Европа. Нетрпеливоста, исклучивоста и расизмот во светот се многукратно зголемени. Оттука, и потребата за дијалог е многукратно поголема.

Затоа, планираме да го обновиме Дијалогот меѓу цивилизациите во соработка со УНЕСКО. Ќе ја организираме и 4. Светска конференција за меѓурелигиски и меѓуцивилизациски дијалог.

Притоа, како и до сега, во сите наши напори ќе се водиме од увереноста дека дијалогот меѓу различните религии и светогледи завршува онаму каде што започнува нивната различност. Целта на дијалогот не е и не смее да биде надминување, туку почитување и прифаќање на различноста. Токму затоа, силно ја поддржуваме работата на Алијансата на цивилизациите на Обединетите нации.

Тоа е особено важно денес. И особено за Европа, кон која се слева река од бегалци и од мигранти, кои со себе ја носат сета своја етничка, јазична, религиска и културна различност. И особено после Париз, кога имаме нова реалност. Мигрантската и бегалската криза истовремено е и можност одново да научиме како да живееме со нашите најдлабоки религиски и културни разлики. Образованието, културата и науката се пресудни за овој потфат.

Ценети екселенции,

Каква врска има сево ова со одржливиот развој? Безмалку, секаква.

За да се постигне одржлив развој, неопходен е холистички пристап, што ќе опфаќа финансирање за развој, намалување на ризиците од катастрофи и постигнување нов климатски договор тука, во Париз. Но, сето тоа е неспроведливо без градење култура на одржливост. А културата се гради преку образованието. Пресудна улога ќе има големиот проект на УНЕСКО посветен на младите „Образование 2030".

Повеќе од кога и да е порано, на светот денес му е потребно УНЕСКО.
Но, УНЕСКО се соочува со сериозни предизвици.

Трагедијата на Блискиот Исток нè потсетува дека одржливоста на развојот е тешко остварлива во услови на глобален непоредок.
Трагедијата во Париз не потсети колку и ние, во Европа, сме ранливи на глобалниот непоредок.
И токму тој непоредок е првиот предизвик за УНЕСКО. Непочитувањето на меѓународното право доведе до тоа УНЕСКО да стане колатерална жртва на глобалниот непоредок. А токму оваа организација треба да ни помогне да го вратиме поредокот.

Вториот предизвик е недостатокот од заслужената и неопходна финансиска и политичка поддршка. Во услови на економска криза, прво страдаат проектите за образование, култура, наука... Но, без нив, само го потхрануваме негативниот циклус.

Повеќе од кога и да е порано, на светот денес му е потребно УНЕСКО.
Но, и ние, државите сме му потребни на УНЕСКО. А ќе му помогнеме со тоа што ќе се погрижиме реалполитиката да ги тргне рацете од Организацијата. Ќе му помогнеме со тоа што ќе му ја дадеме заслужената и финансиска поддршка неопходна за заокружување на успешните реформи на Организацијата.

Оваа јубилејна година треба да биде будилник за сите нас. Во спротивно ќе ни се потребни децении за да излеземе од лавиринтот во кој се заглавивме.

УНЕСКО е наша надеж за да се вратиме на патот од кој скршнавме. Исклучивоста да ја замениме со прифаќање, ксенофобијата со почитување и со прифаќање на различноста. Монологот да го замениме со дијалог меѓу цивилизациите, хронолошкиот снобизам да го замениме со почитување на минатото.

А за сето тоа може да ни помогне УНЕСКО, чуварот на културната ДНК на човештвото.

Ви благодарам.