Почитувани присутни,
Ценети екселенции,
Дами и господа,

Ми претставува вистинско задоволство да учествувам на Третата конференција на Центарот за глобален дијалог и соработка. Центар што се фокусира на изнаоѓањата решенија за актуелните глобални предизвици. Му благодарам на поранешниот претседател на Република Бугарија, господинот Петар Стојанов, за укажаната чест.

Ценети присутни,

Салата во која денес сме собрани е посветена на старогрчкиот митски херој Херкулес. Можеби нашите домаќини со изборот на оваа сала сакаат да ни пратат порака – дека предизвиците со кои денес се соочува светот бараат натчовечки напори за да се решат.

Не знам дали се неопходни натчовечки напори, но знам дека се неопходни здружени напори меѓу поединците, државите, регионите за надминување на глобалната криза. Потребна е синергија.

Дами и господа,

Светската економска, финансиска и кредитна криза создаде големи проблеми и предизвици за сите нас, за сите наши држави. Од 2008 година до денес бројот на невработени во светот се зголеми неколкупати, дури и во високоразвиените земји. Поради отсуство на фискална дисциплина, многу земји се соочија со опасноста од банкрот, вклучително и некои земји-членки на Европската унија. За милиони во Европа и во светот, неоснованиот оптимизам беше заменет со огорчен песимизам, а надежите со безнадежност. Во меѓувреме, часовникот на глобалниот јавен долг постојано и неуморно отчукува.

Глобалната економска криза не функционира изолирано, туку паралелно со други регионални и глобални потреси.

Незадоволството, изолацијата и огорченоста што произлегоа од економската криза создадоа плодна почва за нетолерантноста и за непочитувањето на различноста. Се случи Арапската пролет, конфликтите во Северна Африка и Медитеранот. Бројот на бегалци од воените конфликти на Блискиот Исток се зголемува. Кон нив полека започнува да се придодава уште една загрозена категорија. Пред неколку дена светот беше преплавен со веста за првиот климатски азилант од Кирибати.

Додајте ги кон тоа предизвиците со кои се соочува остварувањето на милениумските развојни цели, добиваме една темна слика на глобалната криза. На прв поглед, навистина изгледа дека се неопходни натчовечки напори за излез од кризата.

Но, што е во основата на кризата? Човекот е изворот на голем дел од проблемите и предизвиците со кои се соочува нашиот свет. Оттука, и одговорот на тие предизвици треба да ги бараме кај човекот. Не ни требаат натчовечки напори, туку здружени напори, освен ако здружувањето не го сметаме за натчовечко. Антагонизмите што владеат во човештвото треба да бидат заменети со синергија. Лекот е во поврзувањето и во меѓузависноста, што подразбира и споделени права и одговорности.

Да ја земеме како пример Европската унија. И покрај првичниот оптимизам, Договорот од Лисабон не ги исполни целосно очекувањата. Европската унија претендираше да биде релевантен фактор и актер во меѓународните односи. Тоа нема да биде ниту лесно, ниту реално остварливо, без придржување до три нешта.

Прво, враќање на свеста дека Европската унија е пред сè мировен проект чија цел е да ги прошири границите на мирот, стабилноста и напредокот во Европа. Унијата треба да остане достојна на големата визија за обединет и отворен континент. Петтиот позитивен извештај на Европската комисија за Република Македонија е шанса за Унијата да го оправда сопствениот кредибилитет и да овозможи започнување на преговори за членство. Доследноста во проширувањето ќе ѝ помогне на Унијата да остане конкурентна на светската сцена. Декемврискиот Европски совет веројатно ќе го има предвид она што се случи со Украина. Европскиот совет ќе има шанса потемелно да се посвети на Балканот. Потребна ни е забрзана интеграција, на сите земји од регионот.

Второ, неопходни се внатрешни реформи на механизмите на Унијата за успешно да се справува со кризи. Правата на земјите-членки подразбираат и заемни одговорности. Доволно е да се сетиме дека отсуството на фискална дисциплина доведе бројни членки до работ на банкрот.

Трето, Унијата посветена на проширувањето и на реформата на механизмите, треба да биде отворена кон она што претставува природен дел од поширокиот и заеднички евроазиски простор. Тоа најдобро ќе се постигне преку јакнење на економската поврзаност. Патот до економскиот успех минува низ економска соработка.

Почитувани присутни,

Го спомнав евроазискиот простор. Една од темите на оваа конференција е токму позиционирањето на Евроазија на глобалната сцена. Ова е многу важна тема, бидејќи ја илустрира важноста на синергијата, и тоа низ призма на инфраструктурата, енергетиката и економијата.

Знам дека понекогаш има редукционистичко сфаќање на Евроазија – истата се сведува на Централна Азија и на Кавказот. Но, потребно е да размислуваме надвор од шаблоните што произлегуваат од евроцентризмот и од азиоцентризмот. Ниту евроцентризмот ниту азиоцентризмот немаат иднина. Евроцентризмот предизвика доминација на западноевропскиот светоглед, што, преку колонијализмот се прошири низ сиот свет, наметнувајќи вредности кои им беа туѓи на повеќето неевропски народи. Азиоцентризмот, пак, предизвика своевидна изолација и затвореност на Азија во самата себе. Затоа, неопходно е збирно, синергетско гледање на нештата.

Тука со нас е д-р Исмаил Серагелдин, директорот на современата Александриска библиотека. Библиотека што претставува современ наследник на античката Александриска библиотека. Од самиот почеток, Александрија била симбол на надминување на центризмот и на прифаќање на светогледот дека секоја култура е вредна на свој начин, и дека секоја цивилизација може да понуди нешто. Александрија и Александриската библиотека биле производ на почитување и на прифаќање на знаењата што доаѓаат од други култури и цивилизации. Тие биле симбол на еден синергетски пристап каков што ни е неопходен денес.

Евроазија е повеќе од простиот збир на континенти и држави. Евроазија е мост помеѓу Европа и Азија, мост меѓу разни региони и земји. Европа и Европската унија не можат без Азија. На Азија, пак, ѝ се неопходни Европа и Европската унија. Неопходно е да гледаме низ призмата на вкупната добивка за сите нас.

Дами и господа,

Евроазија нуди можности за соработка, има потенцијал и треба да се искористи. Можности за соработка на полето на економијата, енергетиката, трговијата, инфраструктурата и комуникациите. Тука неминовно се и безбедносните прашања, како предуслов за иден развој, мир и економски просперитет, што му е повеќе од потребен на светот.

Сè поголем број иницијативи, форуми и конференции се фокусираат на евроазискиот простор од аспект на актуелна и идна соработка. Евроазија сè повеќе е тема на иднината, не на минатото. Тоа е уште еден доказ дека овој поим сè повеќе обединува.

Земјите кои произлегуваат, но и сакаат да бидат на некој начин поврзани со овој простор, сè повеќе препознаваат дека нивниот напредок зависи од меѓусебната соработка и синергија. Дека нивните проекти добиваат поголемо значење ако се стават во контекст на нивниот сосед. Затоа е неопходна меѓусебна поддршка. Потребен ни е домино-ефект, но не на нестабилност, како што вообичаено сме навикнати, туку на меѓусебна поддршка и соработка. Потребен ни е домино-ефект на економски развој.

Дами и господа,

Инклузивноста и поврзувањето се карактеристика на новите геокултурни процеси кои се резултат на глобализацијата. Првата глобализација се појави тука, во Евроазија. Нашите култури се производ на таа прва глобализација. Токму затоа, современата фаза на глобализацијата лесно допира до сите нас и продира низ сè побледите граници меѓу Истокот и Западот.

Глобализацијата е двонасочен процес. Како што таа влијае врз нас, врз нашите општества и држави, така и ние учествуваме во нејзиното моделирање преку градење и развивање на односите во светот.

Дали ни е потребен еден Херкулес за да го постигнеме сево ова? Не верувам. Сметам дека е доволно да се фокусираме на синергијата, што треба да ни послужи во надминувањето на глобалната криза. Синергија што треба да ја бараме кај нас самите, во нашата соработка на полето на економијата, енергетиката, инфраструктурата, трговијата. Синергија, што ја прави нераскинлива врската меѓу културната коегзистенција и економската меѓузависност.

Ви благодарам.